16 Nisan 2017'de referanduma sunulacak Anayasa de�i�ikli�ini anlatan Cumhurba�kan� Ba�dan��man� Mehmet U�um'un a��klamalar�; (28 �ubat 2017)

S�STEM DE����KL��� �HT�YA� MI?
"Neden anayasa de�i�ikli�i g�ndeme geldi dersek 4 tane neden var. Birisi bizim �zellikle 1961 anayasas�yla devlette ortaya ��kan yap�lanman�n 15 Temmuz 2016'ya kadar �retti�i problemlerdir. �kincisi 21. yy'da T�rkiye'nin nas�l bir devlete ihtiyac� var sorusuna yan�tt�r. ���nc�s� 15 Temmuz'un ortaya koydu�u siyasal sonu�tur. 2004'te AK Parti'nin tek ba��na anayasa yapacak �o�unlu�u varken yap�lamad�. Hatta 2007'den sonra AK Parti'yi bir grup bilim insan�na yeni anayasa haz�rlatm��t� kapatma davas�yla kar�� kar��ya kald�. Demek ki bir siyasal de�i�ikli�in yap�lmas� i�in ko�ullar�n olgunla�mas� ve siyasi akt�rlerin sorumluluk �stlenmesi gerekiyor. D�rd�nc� olarak da 15 Temmuz'dan sonra 3 parti anayasa de�i�ikli�i �al��mas� yapt� 7 maddede mutabakat sa�land� ilerleme kat edilemedi. Say�n Bah�eli anayasal sistemdeki sorunu ifade ederek, onun �retti�i fiili durumlara dikkat �ekerek sistem d�zelmeli dedi. �ki partinin haz�rlad��� teklif kanunla�t� halk�n �n�ne gidecek"

"KURULU�TA DI�LAYICI T�RK M�LLET� ANLAYI�I TERC�H ED�LD�"
"Neydi bu tarihsel sebep? 1961 anayasas�yla devletin yap�lan��� halkla mesafe �zerinden kuruldu. C�mle c�mle s�ylemek laz�m. T�rkiye bir Kurtulu� Sava�� verdi�inde kapsay�c� bir anlay��la yapt�. TBMM o d�nemde kapsay�c� bir bi�imde Anadolu'yu t�m kimlikleriyle sava� verdi. Kurucu �nder Atat�rk ile halk�n b�t�nle�mesinin ortaya koydu�u sava�t�. Bu sava��n kapsay�c� felsefesini kongrelerde, sivil milislerde, TBMM'de g�r�yoruz, 1921 anayasas�nda g�r�yoruz. 1924'le beraber kurulu� s�recinde bu kapsay�c� �zelli�i d��arda b�rakan tercih yap�ld�. D��lay�c� bir T�rk milleti anlay���. Kurtulu� kapsay�c� T�rk milleti anlay��� �zerine yap�ld�, kurulu�ta d��lay�c� T�rk milleti anlay��� tercih edildi"

"CUMHUR�YET, LA�KL�K ���N TOPLUM OLARAK BEDEL �DED�K"
"Bu tercihin yap�lmas�n�n nedenlerine bakt���m�zda ko�ullar� unutmamak laz�m. 1924'� hat�rlay�n zaten Osmanl� bakiyesi bir ortamdas�n�z, oradan bir cumhuriyet yaratmaya �al���yorsunuz. Tehditler devam ediyor. Avrupa'da fa�izm y�kseliyor, Rusya'da Sovyet bloku in�a edilmeye �al���l�yor. ABD �zerinden geli�en ekonomik kriz var. O ko�ullar�n zorlamas�yla bir tercih yap�ld� bu tart���l�r. Ama o tercihle bir b�t�nl��e, cumhuriyete, laikli�e sahip olduk ama �detti�i bedeller vard�. Belli bir ideoloji �zerinden ulus yaratma projesi az�nl�klar �zerinden �ok sorun �retti. Bu bedelleri �demi� bir toplum kurulu� harc� olan de�erlerden vazge�meyecektir. Ancak d��lay�c� anlay��la �retilen devlet pratikleri T�rkiye'de kadim sorunlar�n kayna�� oldu"

"DEMOKRAT PART� D�NEM� TOPLUMUN SOLUKLANDI�I D�NEM OLDU"
"AK Parti d�nemine kadar K�rtlerle ilgili inkar ve asimilasyon politikas� vard�. Ancak K�rt sorununun ��kmas�n�n sebebi T�rkler ve K�rtler aras�ndaki �at��madan kaynaklanmad�. Alevilerle ilgili sorunlar ya�anmas� Alevi-Sunni �at��mas� de�ildi. 80 �ncesi kitlesel de�ildi. Dindarlarla ilgili sorunlar, ba��rt�s� sorunlar� d��lay�c� anlay���n �retti�i sorunlard�r. Toplum devletle ilikisinde �eli�kiler ya�amaya ba�lad�. �ok partili sisteme ge�ilince toplum yeter s�z milletin diyen Demokrat Parti �zerinden hamle yapt�. Terakki Perver'e halk y�neldi mi? Y�neldi, 8 ayda bitirildi. Onun �nerdi�i siyasal y�netim daha kapsay�c�yd�. Serbest F�rka denemesi de 1 gecede biterildi. Demokrat Parti d�nemi bu toplumun solukland��� d�nem oldu. �lgin� bir bi�imde 50'den 60'a kadar y�zde 50'nin �zerinde destekle h�k�met olan bir partiye y�nelik operasyon demokratik siyaset i�erisinde kar�� ��k��la de�il darbe ile yap�ld�. �smet �n�n� darbeden birka� g�n �nce 'sizi ben bile kurtaramam' diyor. Bunu kime s�yl�yor? Y�zde 50'nin �zerinde deste�i olan partinin Ba�bakan'�na s�yl�yor. Varsayal�m Demokrat Parti'nin pratiklerinde sorun vard�, olumsuz uygulamalar�yla toplumda gerilim yarat�yordu. Bunun ��z�m yerinin neresi olmas� laz�m sand�k, halk"

1961 ANAYASASI
"61 anayasas�yla g�r�n�rde bir�ok hak ve �zg�rl�kleri geni�letti denen anayasa n�tr fa�izmi kurumsalla�t�ran dizayn �zerine kuruldu. Anayasa Mahkemesi, Milli G�venlik Kurulu konuldu. Hi� kimse siyasal sistemde Anayasa Mahkemesi olmas�na kar�� ��kamaz. Ama Anayasa Mahkemesi'ne y�klenen misyon a��s�ndan durumu de�erlendirmek laz�m. Devletin hak ve �zg�rl�k alan�na m�dahale etti�i durumda �o�ulculu�u korumak �er�evesinde misyon y�kleniyorsa me�rudur. Ama bu Anayasa Mahkemesi siyasi partileri ideolojik olarak kapat�yorsa, kanunlar� iptal ediyorsa, 367 gibi bir garabet yarat�yorsa o Anayasa Mahkemesi'nin yapt��� gayri me�rudur. Milli G�venlik Kurulu ulusal g�venli�iniz �zerinden pratik �retmiyorsa, i� siyaseti dizayn edece�im diyorsa demokratik siyasete kar�� vesayettir. 1961 anayasas�ndan sonra 71'e kadar gidebildik. 1961'den sonra koalisyon ��kt�. Halk bu sefer Demokrat Parti'nin devam� oldu�unu iddia eden partiyi se�ti."

ANAYASA NEDEN DE����YOR?
"Halk bu sefer ba�ka siyasai partilerle Ecevit ve Milli Selamet Partisi �zerinden yeni bir hamle yapt�. Sonra 80 darbesiyle kar��la�t�k. Sosyal kimliklerin birbirine d���r�lmesi operasyonlar� biliyoruz. Darbe oldu, sonra halk�n �n�ne anayasa kondu. Halk kabul etti. Bu sefer Anavatan Partisi �zerinden bir deneme yapt�. Ekonomik politikalarla alan �retti. Sonra Refah Yol ve 28 �ubat'a gelindi. Yine bir MGK karar�yla demokratik siyasete ayar verilmeye �al���ld�. Hatta 1000 y�l s�recek diye ilan yap�ld�. 5 y�l sonra bu sefer bu halk genel ba�kan� siyasi yasakl� olan bir partiyi tek ba��na h�k�met yapt�. Siyaseten yasakl� olmay� me�ru g�rseydi o partiyi tek ba��na iktidar yapmazd�. Demek ki halk�n devletin hukuk kurallar�yla ilgili problemi var. O tarihten sonra halk ve devlet aras�nda ��kan �eli�ki devletin i�inde ortaya ��kt�. Devlet anti demokratik bir yap�ya sahipti ama halk devlet i�inde demokratik merkez olu�turmaya ba�lam��t�. Bu iki yap� �at��t�. H�k�met olabilirsin ama muktedir olamazs�n denir. Ama o muktedir halk�n talep ve ihtiya�lar� i�in pratik �retmiyor. Halk� ergen g�r�yor, halk hata yapt���nda onu dizayn etme misyonu i�erisinde. Bunun i�in yeri geliyor askeri, yarg�, idari b�rokrasiyi kullan�yor. Halk bu tercihleri yaparken partilerin kendisini nas�l niteledi�ini dikkate ald� m�? Demokrat Parti CHP'den ��kt�, Adalet Partisi Demokrat'�n devam�y�m dedi. Ecevit'in CHP'si ortan�n soluyum dedi. Anavatan Partisi d�rt e�ilimi birle�tirdim dedi, AK Parti muhafazakar demokrat�m dedi. Halk se�ti�i partinin devletle ilgili yakla��m�nda kendisi a��s�ndan a�aca�� alana bak�yordu. Kendisini devlete yak�nla�t�racak bir parti midir de�il midir ona bak�yordu"

"15-16 TEMMUZ M�LL� DEMOKRAT�K HALK DEVR�M�D�R"
"Devleti kapal� hale getirdi�inizde o yap�y� ba�ka i�gallere a��yorsunuz. 1961'den sonra hep kadrocu hareketler geli�ti. Sa�dan soldan hi� �nemli de�il devlet organlar�n� ele ge�irerek o devrimi yapmak istediler. Milli Demokratik Devrimciler, Avcuo�lu gelene�i diyin, onlar�n i�gale a��k devlet yap�s� varsa, kadroculuk a��s�ndan y�r�mesi normal. Neden demokratik siyaset yaps�n? O konuda bir�ok kadrocu hareket hayal kurdu, hayal kurmayan bir yap� vard�. O da FET�'c� fa�ist �ete. 45 y�l ad�m ad�m, uluslararas� y�nlendirmelerle ad�m ad�m bu kapal� yap�n�n i�erisinde girdi. 15 Temmuz'da b�y�k bir kalk��ma ile kar�� kar��ya kald�k. 81 ili de hedef alan ter�r sald�r�s�. Gerici ve fa�ist bir kalk��ma. Ba�ar�l� olsayd� T�rkiye'yi her a��dan �ok geriye g�t�recekti. Tek tip�i bir zihniyeti topluma dayatacakt�. O ba�ar�l� olsayd� T�rkiye'nin b�t�nl���n� mumla arard�k. 15 Temmuz'a kadar oyuyla sistemi etkilemeye �al��an halk, d�nya siyasal toplumlar� a��s�ndan oyunu en etkili kullanan toplum bizim toplumumuzdur. 15 Temmuz'da art�k g�vdesiyle bu sorunu ��zd�. 15 Temmuz asl�nda 16 Temmuz'la birle�tirdi�inizde T�rkiye'nin devrimidir. Siyasette farkl� ifade edebilirsiniz ama siyaset sosyolojisi a��s�ndan devrimdir. Bu milli demokratik halk devrimidir. ��nk� 15 Temmuz'daki kalk��ma ya�am tarzlar�n�, inan�lar� hedef ald�. Halk de�erlerine sahip ��karak milli devrim yapt�."

"YAPIYI YEN�DEN �N�A ETMEZSEN�Z BA�KA KADROCU HAREKETLER GELEB�L�R"
"Niye demokratiktir? Bu kalk��ma Meclis'i hedef ald� halk kendi iradesine sahip ��kt�. Halk devrimidir ��nk� 15 Temmuz'u tasfiye edenler sadece g�venlik g�revlileri de�ildi. Halk�n kendisiydi. Bu bir devrimdir ��nk� her devrimin iki a�amas� olur. Birincisi devirme, ikincisi in�a a�amas�d�r. Ne oldu i� iktidarlar, n�tr fa�ist yap�lar tasfiye edildi. Bir �lkenin ordusunun y�zde 60 subay ve generali tasfiye ediliyor, idari b�rokrasi ve ba�ka alanlarda fa�ist �eteyle ili�ikililer tasfiye ediliyor. Bu bir devirmedir. Devletin zaaflar�n� da 15 Temmuz ortaya koydu. Hayat bo�luk tan�mad��� gibi siyasal sistemler de bo�luk tan�maz. Bu yap�y� yeniden in�a etmezseniz ba�ka kadrocu hareketler gelebilir. Ayn� �eyi 10 sene sonra tekrar ya�ars�n�z."

"DAKT�LO �LE E-MA�L ATMAYA �ALI�IYORUZ"
"D�nyan�n en b�y�k bar���� devrimi 15 Temmuz. Sonras�nda soka�a ��kanlar�n say�s� 30 milyon civar�nda. 15 Temmuz'da soka�a ��kanlar da milyonlarla �l��l�yor. Siviller ama silahl�lar. Tek bir kur�un at�lmad� ama. Ya�ma, lin� giri�imi olmad�. 15-16 Temmuz daha iyi anla��lacakt�r. ��inde ya�ad��� d�nemde ola�an�st� siyasal pratikler ortaya koyabilir ama fark etmeyebilir. 1789 19. yy'da nas�l bir etki yapt�ysa, 1917 nas�l bir etki yaratt�ysa 15-16 Temmuz da o �apta bir olayd�r. Olumlu, olumsuz. Bu y�z y�lda siyasal, ekonomik a��dan rekabet edebilmemiz i�in, etkili olabilmek i�in devleti g��lendirmemiz la�zm. Biz daktilo ile e-mail atmaya �al���yoruz. Eski bir model arabayla Porcshe ile yar��maya �al���yoruz. Bu g�n�n ihtiyac� g��l� bir devlet. G��l� bir y�r�tme olacak, kuvvetli bir icra olacak. Yarg� ger�ekten art�k adalet amac�na y�nelik �al��acak. Bu anayasa de�i�ikli�i asl�nda reformun ba�lang�c�d�r. Bir son de�ildir." 

��MD�K� A�AMAYA NASIL GEL�ND�?
"2007'de Sezer'in g�revi sona eriyor. Meclis'te Cumhurba�kan� se�imi yap�l�yor. Anayasa'da yaz�lmayan bir �ey uyduruluyor. Meclisin se�im i�lemi iptal ediliyor. Bu ne demek ya? 80 sonras� kriz olmas�n diye �nce 3'te 1 ile sonra 5'te 1 ile se�meye �al���yorsun olmazsa salt �o�unluk ile se�meye �al���yorsun. O da olmazsa iki aday aras�ndan birini se�eceksin. Kendi istemedikleri bir iradenin temsilcisi ge�ince m�dahale edildi. Halka gidildi. O d�nemde MHP girdi meclise 367 krizi nas�l a��ld�. Sonra ne yapt� Erdo�an? Bir anayasa de�i�ikli�i yapt�. Cumhurba�kan�n� sen se�mek ister misin dedi halka. Sonra kapatma davas� a��ld�. 411 el kaosa kalkt� medya �zerinden AK Parti'nin bo�az�na bir el yap��m��t�. Bu fa�ist �ete kendini hizmet hareketi olarak tan�t�yor. Sempati topluyor ve onlar bu s�re�te me�ru demokratik h�k�mete y�nelik sald�r�lar� yap�yor. Kar��s�nda durma meselesinde orada bir deyim uygun d��erse destek�ilik gibi bir pozisyon ortaya ��kt� 2010 anayasa de�i�ikli�ine kadar."

2010 ANAYASA DE����KL���
"2010 anayasa de�i�ikli�inin en �nemli maddesi HSYK idi. Bu konuda iki g�r�� vard�; HSYK �yerlerinin bir k�sm�n� meclis bir k�sm�n� Cumhurba�kan� se�sin. HSYK bir yarg� merci de�il yarg�n�n bir k�sm�. Meclis ve Cumhurba�kan� daha sonra halk taraf�ndan se�ilecek me�ruiyeti g��l� olur o �ete a��r bast� k�rs� se�imini getirdi. Meclis'te kabul edilince CHP Anayasa Mahkemesi'ne gitti. HSYK ile ilgil madde iptal edildi. Sonra G�len a��klama yapt� mezardaki bile gitsin oy kullans�n dedi. Neden ��nk� o h�k�m iptal edilince HSYK'n�n onlar�n eline ge�ece�i anla��ld�. Ondan �ncesinde zay�f da olsa demokratik bir sitem vard�. Kapal� bir yap�. Bizim ele�tirimiz de halkla ba�lant�s�n� sa�layan bir sistem de�il. Bu kapal� yap�. Say�n Cumhurba�kan� dedi ki 8 y�l boyunca defalarca s�yledim. 2012 �ubat ay�nda M�T m�ste�ar� ifadeye �a��r�ld�, sonra 17 Aral�k oldu. Cumhurba�kan� defalarca s�re� analizi yapt�. Bu kadar g��l� bir liderin son derece �nemli bir rol� var"

"DEVLET� ELE GE��RMEK �ZERE ��B�RL��� YAPMI�LAR"
"Bizim ele�tirimiz halkla ba�lant�s�n� sa�layan bir sistem de�il bu. Millet ad�na g�rev yapan kurulda hi� mi demokratik ili�ki olmaz diye ele�tiriyorduk. Bu kapal� yap�dan ��kmak isterken �nerilen modelde, CHP'nin ba�vurusuyla yap�lan iptal pragmatisti. HSYK'n�n �retti�i problemlerle 17-25 Aral�k'a geldik. Say�n Cumhurba�kan� 15 Temmuz'dan sonra yapt��� a��klamada '8 y�l boyunca dershanelerle ilgili d�n���m ger�ekle�tirelim diye defalarca s�yledim ama olmad�, en nihayetinde Ba�bakan�m' dedi. Ondan �nce ald��� tutumlar da var. Kendilerini devleti ele ge�irmek �zere i�birli�i yapm��lar."

AK PART�-MHP �TT�FAKI
"AK Parti ile MHP aras�ndaki bu s�reci de farkl� bi�imde de�erlendirmek gerekiyor. Kapal� devlet yap�s� var sistem de�i�tirmek zorundas�n, 21. y�zy�l�n yeni devlet ihtiyac� var, bu ko�ullar tek ba��na de�i�ikli�e yeter mi yetmez. AK Parti ile MHP aras�ndaki i�birli�i basit bir parti ittifak� de�ildir. Parti ittifaklar� taviz �zerine kurulur. Kar��l�kl� tavizler verilir anla��rlar. MHP'nin yakla��m� siyasi parti yakla��m� de�ildi, �lke siyaseti yakla��m�yd�. Yani �lkenin i�ine d��t��� durumu �ok daha net bir bi�imde g�rd��� i�in beka sorunuyla kar��la�t�k dedikleri i�in g��lendirilmi� bir devlet yakla��m� �zerinden politik a��l�m� yapt�. AK Parti de parti siyaseti �zerinden olmad�. Sistem bir�ok tehlikeye a��k. Kadrocu yap�lara a��k. Kurucu ittifak diyebilirsiniz. T�rkiye'nin b�t�nl���n� g�zeten, demokratik b�t�nl�k olarak geli�tirmek isteyen, k�rm�z� �izgimiz yurtseverlik ve demokratl�k olarak g�ren herkesin rol almas�na imkan veren ittifaktan bahsediyoruz. Hi�bir siyasal de�i�iklik birilerinin yat�p kalk�p bunu yapal�m dedi�i i�in olmam��t�r. 2002'deki Meclis AK Parti'ye tek ba��na anayasay� de�i�tirecek �o�unlu�u vermi� olmas�na ra�men yap�lamad�ysa, o g�n�n ko�ulunda nesnel s�re�ler olu�mad��� i�indir"

NASIL B�R S�STEM �NER�L�YOR?
"De�i�iklik sistem reformu. De�i�iklik ��yle bir ruh getiriyor. Sosyolojiye ve siyasete alan a�an reform d�nemi ba�l�yor. G��l� bir evet ��kaca��na inan�yorum. T�rkiye'de devlet organlar� aras�nda ��kan sorunlarda, sorunlar�n ��z�m� kural ya da kurum vesayetiyle olmayacak. �nce siyaseti uzla�maya zorlayacak, olmuyorsa hakeme gitmeyi zorunlu k�lacak. Hakem halk. Halk� yan hakemlikten orta hakem yapmak. Halk� ergen g�rmek yerine, halk� olgun g�rme �zerine kuruludur. Milli egemenlik halk�n iradesiyle hayata ge�er. Halka dayal� siyaseti, halk�n belirledi�i �er�evedeki siyaseti me�ru g�rmektir."

"TEK ADAM REJ�M�" TARTI�MASI
"ABD'de Trump se�ildi�inde ABD h�k�meti Trump't�r. B�t�n ba�kanl�k sistemleri tek ki�ilik y�netimlerdir. Mevcut sistemden tek adam rejimi ��kar, bu �nerilen sistemden tek adam rejimi ��kmaz. Mevcut sistem bireysel insiyatiflere a��kt�r. 2007 y�l�nda Cumhurba�kan�'n�n halk taraf�ndan se�ilmesi olay� halk�n �n�ne geldi�inde hukuki olarak el koydu. Se�im yap�ld�, 3 aday�n tamam� da aktif siyaset yapaca��z dedi. Halk se�imini say�n Cumhurba�kan�'ndan yana kulland�. Bunlar �ok iyi resepsiyon d�zenler diye yapmad�. Sistemde siyasetin merkezi 2014'ten itibaren cumhurba�kanl��� pozisyonuna kayd�. Meclis i�inden ��kan Cumhurba�kan� ve Ba�bakan uyumlu �al��mazsa neler olabilece�ini tahmin edin. �yle bir sistemin i�erisindeyiz ki karde�i karde�e d���rebilecek sistem. Sistemin g�vencesini ki�ilerin birlikte �al��ma uyumu �zerine kurabilir misin? Mevcut sisteme bakt���nda bireysel insiyatifler belirgin. Diyelim ki �at��ma ��kt�. Herkes bireysel insiyatif �zerinden g�� sava�� yapacak"

"BU Y�NET�M�N �ZELL��� TEK K���L�K H�K�MET OLMASI"
"Bir sistemin g�vencesini ki�ilerin becerisine ba�layabilir misiniz? Mevcut anayasada 104. madde cumhurba�kan�n�n g�revlerini yazar. B�yle bir �at��ma i�erisinde cumhurba�kan� dedi ki 'D��i�leri'ni de bana ba�lay�n', 'Milli E�itim'le de ben ilgilenece�im' dedi�inde bu sistemin �retece�i krizi g�zard� edebilir misiniz? �nerilen sistem tek ki�ilik y�netimdir evet. Ama bu ne demektir? Parlamenter h�k�met niye kabine esasl�d�r? Halk Meclis'i se�er, Meclis kabineyi se�er g�venoyu verir vesaire. �nerilen sistemde h�k�met nas�l kurulur? Cumhurba�kan� adaylar� halk�n kar��s�na ��kar, ya birinci turda ya ikinci turda cumhurba�kan�n�n se�ilmesiyle h�k�met kurulmu� olur. Ondan sonras� ekibini olu�turmaktad�r. H�k�met kuruldu�u noktada kiminle kuruyorsun? Tek ki�iyle kuruyorsun. Bu y�netimin �zelli�i tek ki�ilik h�k�met olmas�d�r. ABD h�k�metine Obama, Trump h�k�meti denir."

"B�YLE B�R S�STEMDEN TEK ADAM REJ�M� �IKMAZ"
"Tek adam rejimi nerede ��kar? E�er kuvvetler aras�ndaki ili�kiyi iyi kurmazsan, e�er yarg�ya hem Meclis'i, hem y�r�tmeyi denetleme fonksiyonu vermezsen, e�er g�� yo�unla�mas�n� kuvvetler �zerinden de�il, b�t�n kuvvetleri birle�tirerek yaparsan ��kar. Ama �nerilen sistem tam tersine kuvvetleri kendi i�inde g��lendiren. Meclis'i ger�ek anlamda Meclis poziyonuna getiren, parlamentoyu �zg�rle�tiren, y�r�tmeyi kendi i�inde g��lendiren, yarg�n�n pozisyonunu fonksiyonel a��dan hem Meclis'in hem h�k�metin �zerine kuran bir sistem. B�yle bir sistemden tek adam rejimi ��kmaz. H�k�metin kurulu�u a��s�ndan tek ki�ilik y�netimdir. Hem siyasi, hem hukuki, hem cezai sorumlulu�u vard�r. Tek ki�ilik y�netimin b�t�n karar ve i�lemlerine ili�kin Meclis denetimi vard�r, yarg�sal denetim vard�r."

PART�L� CUMHURBA�KANI
"Tek adam rejiminin arg�mantasyonuna bakt���n�zda 'Halk hem cumhurba�kan�n� hem Meclis'i ayn� siyasi mecradan se�erse? E bunun me�ruiyetini tart��abilir misiniz? Demokratik sistemler halk�n se�imine dayal� sistemlerdir. Bunun demokratik oldu�u konusunu tart��amay�z. Buna kar�� �nlem alal�m dedi�inizde demokrasiyi tart��m�yor olursunuz. G�� zehirlenmesi, k�t�ye kullan�m onlara bakt���n�zda sistem o sorunlar� ��zmeye imkan veriyor mu ona bakacaks�n�z. �nerilen sistemde Cumhurba�kan�'n�n partiyle ili�kisi kesilir h�km� kald�r�ld�. Bunun anlam� cumhurba�kan�n�n mutlaka parti ba�kan� olacak de�il. Bunun anlam� �nerilen sistem cumhurba�kanl��� h�k�met modeli oldu�u i�in h�k�met modeli de�i�ikli�i. H�k�metlerin esas� da partililiktir. Hangi h�k�met partilere mesafeli, partiler a��s�ndan tarafs�z bir h�k�mettir?"

"CHP'DEN B�R� SE��L�RSE KEND� GENEL BA�KANINI AYRI SE�EB�L�R"
"Siyaset yapma hakk� nas�l hayata ge�er? Siyasi partiler �zerinden ge�er. H�k�met olma iddias�yla yola ��kan bir partinin genel ba�kan�n�n ili�kisinin nas�l olaca��n� anayasayla d�zenlerseniz siyasi dinamiklerini, partinin sosyolojisini, kamuoyunun duyarl�l�klar�n�, g�zard� etmi� olursunuz. Dolay�s�yla bu de�i�ikli�in �zelli�i hukum m�hendisli�inden uzak durmas�d�r. Bu bir imkand�r. Ama Say�n Cumhurba�kan� bu s�re�te sistem devreye girer, kendisi de aday olursa partisiyle ili�kisini genel ba�kanl�k �zerinden kurabilir. Ya da kurmayabilir. CHP'den birisi se�ildi�inde kendi genel ba�kan�n� ayr� se�ebilir. Siyasette s�n�rl�l�k �zerinden d�zenlemeler yapt���n�z zaman hakk�n �z�ne kadar gidiyorsunuz. Burada hileye zorlars�n�z. Hukuk sistemati�inin �zelli�i hileden ka��nacak �ekilde d�zeni kurmakt�r. Siyasi dinamiklerin i�lemesine ortam sa�lamakt�r."

Y�R�TME NASIL DENETLENECEK?
"Kuvvetler ayr�l��� s�n�rland�r�lm�� kuvvetler demektir. Meclis yasa yapacak ama y�r�tme i�ine kar��mayacak. H�k�met y�r�tme g�revini yapacak ancak yasa yapma i�ine kar��mayacak. Yarg� hem Meclis'i hem h�k�meti denetleyecek ancak kendisini y�r�tmenin Meclis'in yerine koymayacak. Bizim parlamenter h�k�met modeli tecr�bemiz yok. Buna deseniz deseniz vesayet�i parlamenter sistem diyebilirsiniz. Parlamenter g�r�n�ml� vesayet�i sistem de diyebilirsiniz. Vesayet�i kurumlar �nemli �l��de geriletildi ama sistemin kendisi elveri�li oldu�u i�in kendini �retecek bir sistem. 15 Temmuz bunun �r�n�. Y�r�tme Meclis'in i�inde. Y�zde 99 Bakanlar Kurulu tasar�s� geliyor. Y�zde 1 teklifi de yeti�tiremedikleri i�in milletvekillerine verdirmi�leridir. Yani h�k�metin istemedi�i kanunun ge�mesi m�mk�n de�il. Meclis ara�t�rmas� var, genel g�r��me var. Bunlar�n hangisi etkili bir bi�imde i�letiliyor? Mevcutta y�r�tmenin h�k�mranl���nda bir yasama var. Parlamenter sistemlere bakt���n�zda kuvvetler ayr�l��� ��e de�il ikiye ayr�lm��. Mevcutta kabul edilen kanunlar�n tamam�na yak�n�na i�eri�i bilinmeden kabul ya da ret oyu verilir. Kanunlar b�rokrasinin talepleri �zerine haz�rlan�yor. Kanunlar�n s�k s�k de�i�mesinin sebeplerinden biri bu. Toplumsal talepler, �lke talepleri �zerinden sahaya bakarak olu�turmuyorsun. Onun olu�um s�recinde b�rokratik devreye giriyor, i�eri�i bilinmeyen kanunlar devreye giriyor. B�yle bir sistemde kuvvetler ayr�l��� vard�r diyebilir miyiz? Yarg� ne yapacakt�? Meclis'i, h�k�meti denetleyecekti. Yarg�n�n prati�ine bak�n ge�mi�te. Siyasi partiler mezarl���na d�nd�"

"�NER�LEN S�STEMDE H�K�MET MECL�S'TEN KOVULUYOR"
"Gelinen sistemde kuvvetler ayr�l��� yap�land�r�lm�� durumda. �nerilen sistemde h�k�met Meclis'ten kovuluyor. �yi anlamda. Git sadece h�k�met etme g�revini yap. Kanun teklif etme hakk� h�k�mette yok. Bir tek b�t�e kanunun cumhurba�kanl��� teklif edebilir. Onun d���nda kanun teklifi milletvekilli�ine ait. Arkas�nda b�rokrasi yok. Bu durumda kanunlar�n teklifi de milletvekilleri �zerinden y�r�yece�i i�in bu ayr�m� kanunlar �zerinden yapm��s�n. Meclis ara�t�rmas� var. Ba�kanl�k sistemlerinde sadece Meclis ara�t�rmas� olur. Bizim geleneklerimize bakt���m�zda Meclis genel g�r��mes, soru mekanizmalar� da korundu. Soru yaz�l� sorudur. Meclis'te bakan olmayacak ki. Yaz�l� soruda da anayasada olmayan bir h�k�m kondu"

"CUMHURBA�KANININ CEZA� SORUMLULU�U VAR"
"Hi�bir hukuk sistemati�i herhangi bir �eyi engellemek �zerine kurulmaz. Tam tersine zararland�r�c� sonu� ��k�yorsa onlara kar�� �nlem alma �zerine kurulur. O �nlemler var m� yok mu? Yaz�l�ya soru cevap vermedi, var �nlem. Meclis ara�t�rmas� a�acak ve onu �a��racak. �a��rmamas� siyasi sorumluluktur. Onun �tesine de ge�emzsiniz. �mkan var m� yok mu ona bakacaks�n�z. Meclis'in ilkesi temsilde adalete d�n��ece�i i�in bu mekanizmalar� devreye sokan siyasi akt�rler bir sonraki d�nemde de devam etmeyi g�venceye al�r. Demokratik sistemin i�leyi�i b�yledir. Meclis soru�turmas� uygulanamaz deniyor. Mevcut sistemde cumhurba�kan� sadece vatana ihanetle yarg�lanabilir. Milletvekili say�s� 600'e ��k�yor, 400 milletvekili ile y�ce divana g�nderebiliyorsun. Mevcut sistemde cumhurba�kan�n� y�ce divana g�nderilmesi m�mk�n de�il. ��nk� ceza kanunlar�nda vatana ihanet diye bir su� yok. Su� ve ceza ancak kanunla konur. Cezas� olmayan bir konuda su�u itham edemezsin. Mevcutta ceza �zerinde olan sorumluluk ger�ekte yok. �nerilen sistemde Cumhurba�kan�n�n art�k halka kar�� sorumlulu�u var. Hukuka ayk�r� eylem yap�yorsa her t�rl� dava yoluyla mahkemeleri harekete ge�irirsin. ABD'de ba�kanlar�n su�lanmas�yla ilgili 2 kere giri�im var. Neden bu imkanlar� koyars�n? Ger�ekten �ok k�t� bir pozisyon ortaya ��kar, toplum vicdan�n� yaralayan, muhalefet partilerini �zerine g�t�ren ortam olu�tu�unda Meclis o yetkiyi kullanm�yorsa bunun hesab�n� halka verecektir. H�k�metle Meclis'in ayr�lmas� konusunda g��l� �izgiler vard�r. B�t�n imkanlar vard�r. Ba�kanl�k sistemlerinden daha ileri."

CUMHURBA�KANI G�REV S�RES�
"Sistemde fesih yok. Se�im yenileme. Ana muhalefet partisi ba�kan� halen can� istedi�inde Meclis'i feshedecek diyor. �nerilen sistemde verilen yetki istisna. Cumhurba�kan�n�n iki d�nem g�rev yapmas� s�z konusu. 5 y�l + 5 y�l toplam 10 y�l. �lk d�nemde se�imlerin yenilenmesi karar�n� verdi diyelim. Ne zaman yapacak ikinci d�nemin sonunda. Bunun iki sonucu var. Siyasi bedel �d�yor, kalan 3 y�ll�k s�resinden feragat ediyor, ikincisi otomatik uzam�yor ya halk�n �n�ne gidiyor se�ilip se�ilmeme riski. �kinci d�neminde yenilenmesine karar verirse aday olam�yor evinde oturacak. Hangi rasyonel siyaset�i �lke krizin i�inde de�ilse b�yle bir yetkiyi kullans�n? Kullanmaz. E�er �yle bir durum olursa ��k�� yolu olsun. Bunu da halk�n �zerine kurmu�sun. Halk� hakem yapmak b�yle bir �ey. Meclis se�ildi cumhurba�an� se�imlerin yenilenmesine karar verdi. G�rev s�resini 5 y�ldan 1 y�la indirdi. Tekrar se�ime gittiler. Halk ayn� ki�iyi se�ti diyelim. Meclis �o�unlu�u da farkl� oldu, ikinci d�neminde de 6 ay sonra se�imlerin yenilenmesine karar verdi. Bunlar ya�anabilir. 10 y�l da g�rev yapabilecek bir ki�inin 10 y�ll�k d�nemini 1,5 y�la indirmekle ilgili tasarruf varsa uygundur ama me�ruiyeti a��s�ndan bir kez daha halk�n �n�ne ��kmal�d�r. Toplam� 10 y�l� ge�emiyor ama bu istisna zaten. Bu noktada tekrar halk�n kar��s�na ��kacaklar. Meclis hukuki yetkisini kulland�. Halk bu yetkinin kendisi a��s�ndan uygun olup olmad���n� denetleyecek. 10 y�l de�il 14 y�l 11 ay ba�kanl�k yapma �ans� var."

"K�T�YE KULLANIMDA CEZAYI VERECEK HALKTIR"
"Hukukta hakk�n k�t�ye kullan�lmas� diye bir kavram var. Bir hak koydu�unda k�t�ye kullan�lmaz demezsin. Ama hak k�t�ye kullan�ld���nda yapt�r�m�n�n ne olaca��na karar verirsin. Burada siyasal sistemlerde yapt�r�m demokratik irade, halk�n iradesi, kamuoyunun tepkisi �zerinden geli�ir. Bu yan�yla bak�nca k�t�ye kullan�mda da cezay� verecek olan halkt�r. Cezai sorumluluk gerektiren bir eylem oldu Meclis soru�turmas� var, mahkemelere ba�vurma hakk� var. B�t�n hukuk sistemati�ini yarg�y�, Meclis'i devreye sokacak �ekilde, halka gidecek �ekilde kurdu�unuzda tabii ki demokrasi dedi�iniz �ey eksikli rejimdir. Demokrasinin eksikliklerini nas�l tamamlars�n? Kurallarla tamamlayamazs�n. Vesayet�i bir zihniyet ��k�yor o zaman. Halk� daha �ok devreye sokman gerek."

ANAYASA DE����KL��� VE YARGI
"Siyasal sistemin demokrasi olup olmad���n� nas�l anlars�n�z? Hepsinde cumhuriyet olabilir. Halk�n ili�kisiyle anlars�n�z. Parlamenter h�k�met modelleri tek�i me�ruiyete ba�l�d�r. Do�rudan demokratik me�ruiyet Meclis'in se�ilmesiyle sa�lan�r. H�k�metler dolayl� me�ruiyete sahiptir. Bu sistem halk�n devletle ili�kisini g��lendiriyor. Hem Meclis'i, hem h�k�meti se�iyor. �ifte do�rudan demokratik me�ruiyete dayan�yor. Mevcut sisteme g�re demorkasiyi geli�tiren bir model �nermi� durumday�z. Devletin �� organ� Meclis, halk taraf�ndan se�iliyor, yarg�da me�ruiyeti nas�l sa�layacaks�n�z? Halk taraf�ndan se�ilmi� organlara g�rev vererek. Bu sistem HSYK'n�n yap�s�n�de�i�tirirken b� dolayl� me�ruiyeti sa�lam��. Hukuk mant��� a��s�ndan bakt���n�zda bir kurulu Y�ksek diye nitelemek i�in alt kurullar� olmas� gerekir. HSYK'n�n alt kurullar� m� var? O y�zden Hakimler ve Savc�lar Kuruludur. 7 �yesini Meclis se�ecek, 4 �yesini Cumhurba�kan�, 2 �yesini de Adalet Bakan�'n� atayarak dolayl� olarak belirleyecek. 7'sini Meclis nas�l se�ecek? Birinci turda 5'te 2 oyla, ikinci turda 5'te 3 oyla. �ki turda da se�emiyorsa en �ok oy alan iki aday aras�nda a� �ekme y�ntem olacak. Siyasi partiler ya 5'te 2 �zerinden anla�acaklar ya da 5'te 3 �zerinden anla�acaklar ya da �anslar�na g�venecekler. Burada da siyaseti uzla�maya zorlayan yakla��m s�z konusu. �nerilen sistem me�ruiyet a��s�ndan g��lendirilmi�. Yarg� kararnameleri denetleyecek. Yarg�n�n fonksiyonel a��dan Meclis'e ve Cumhurba�kan�'na �st�nl��� anayasal yarg� denetimiyle yap�l�yor. Onun d���nda idari yarg� denetimi yoluyla da denetleyecek. G�rd���n�z gibi fonksiyon a��s�ndan �st�nl�k yarg�ya verilmi�. Me�ruiyet a��s�ndan e�itlik sa�lanm�� h�k�met ve Meclis aras�nda. Yarg�da da dolayl� demokratik me�ruiyet sa�lanm��. B�t�n bunlar devlet ve halk�n ili�kisini geli�tiren yap�ya sahip"

"�NER�LEN S�STEM MEVCUDA G�RE MECL�S'� �ST�N KILIYOR"
"Bug�n tecr�be etti�imiz cumhurba�kanl��� kavram� 82 anayasas�nda vesayet�i konum olarak d�zenlenmi�. Ama vesayet�i d�zen halk�n bu sisteme el koyaca��n� hesaba katmam��. Orada sistemde anomali ��km��. �nerdi�imiz sistemde cumhurba�kanl��� kavram� h�k�mettir. Bug�n OHAL'i kim ilan ediyor? H�k�met. �nerilen sistemde kim ilan edecek? H�k�met. Mevcut sistemde OHAL ilan edilince Meclis'e gidecek mi? Gidecek. �nerilen sistemde de gidecek. Meclis isterse bunu kald�rabilir, s�resini k�saltabilir. �nerilen sistemde fark ne? Mevcut sistemde OHAL Meclis'e sunuldu�unda 1 ay i�erisinde g�r���l�r diyor ve sonucun ne oldu�u belli de�il. �nerilen sistemde 3 ay i�erisinde g�r���l�r yoksa y�r�rl�kten kalkar diyor. �nerilen sistemden mevcuttan farkl� yanlar k�lmad��� gibi mevcuta g�re Meclis'i �st�n k�lan bir sistem. Onun d���ndaki cumhurba�kanl��� kararnamelerine bakal�m. Trump ilk geldi�inde 7 �lkenin vatanda�lar�n�n �lkeye giri�ini yasaklad�. Seyahat �zg�rl��� ile alakal� bu. Bir mahkeme durdurdu ama hak ve �zg�rl�klerle ilgili kararname ��karma yetkisi problemli."

CUMHURBA�KANININ YETK�LER�
"Bizim �nerdi�imiz sistemde cumhurba�kan�n�n kararname yetkisi s�n�rland�r�lm�� yetkidir. Ba�kanl�k sistemlerinden geli�tirilerek ortaya ��kart�lm�� bir �eydir. Kararnamelerle devlet y�netilecek iddias� temelsizdir. Sadece Anayasa Mahkemesi denetlemeyecek. E�er kararname bir mahkemenin �n�ne gelirse, tek tek her mahkeme de o kararnamenin anayasaya ayk�r� oldu�unu ileri s�rebilir. �nerilen sistemde t�z�k kald�r�ld�. Mevcut sistemde h�k�met bakanlar kurulu kararnamesi ��kar�yor onun yerine ge�irecek. Diyelim ki bu alanlar�n d���nda ekonomi alan�na ili�kin kararname ��kart�ld�, anayas mahkemesi tabii oldu�unda mahkeme ��yle bakacak. Bu d�zenleyici bir i�lem mi, yoksa y�r�tme kararnamesi mi? E�er bu d�zenleyici i�lem derse denetleyecek. Varsa anayasaya ayk�r�l�k kendisi iptal edecek. G�rd���n�z gibi bu tam tersinden ele�tiriliyor."

M�LLETVEK�LL���N�N 18 YA�A �ND�R�LMES�
"Kamu �devi dedi�imiz i�inde askerli�in oldu�u konu sadece askerlik olarak d�zenlenmemi�. Askerlik bunlardan biri, onun d���nda kamu �devlerir de yerine getirilebilir ve askerlik yapm�� say�l�r. Bu konuda emniyet mensuplar� �rnek verilir. Onlar askerlik yapm�� say�l�r. Uyum yasalar� s�ras�nda ele al�nmas� gereken bir konudur. �st �ste milletvekili oluyor gen� bir adam. Milletvekilli�i askerlik �devini yapm�� say�lmak olarak konu olabilir. 18 ya�a se�ilme hakk� verilmesi demokraside sadece se�menin temsili de�ildir. Gen�li�im temsilini kabul ediyorsan gen�lik ya��ndan ba��ms�z yapamazs�n. Meclis'e dinamizm kazand�rmak."

"HALKIN DEVLET�N� KURMA YOLUNDA REFORM S�REC� BA�LIYOR"
"Demokratik devleti g��lendirmek laz�m dedim. T�rkiye'nin b�t�nl��� bizim k�rm�z� �izgimizdir. Bu b�t�nl��� T�rkiye'nin demorkatik b�t�nl��� olarak korumam�z gerekiyor. Y�r�tmeyi de halk i�in hizmet yapabilecek pozisyonda g��lendirmek demek. Yarg�y� da halk�n yarg�s� yapmak demek. D�nyadaki siyasal sistemlerde ciddi krizler var. Klasik demokrasiler sorunlar�n� ��zmekte bizim kadar h�zl� hareket edemezler. �ngiltere ba�ka bir sorunu tart���yor, se�imler �zerinden yabanc�la�may� tart���yor. ABD, Almanya ba�ka �eyler tart���yor biz ise tart��may� ge�tik yap�lan�yoruz. Kapitalizm ko�ullar�nday�z, sermaye bir akt�rd�r. Sermaye ile ili�ki sermayenin kontrol�nde bir devlet olmak zorunda de�il. Klasik demokrasilerin devletleri bunu ba�aramaz. Ama T�rkiye sermaye ile i�birli�i yapan ama halk�n da devlet �zerindeki etkisini art�ran reformu ba�arabilecek g��tedir. Rahmetli �zal '�a� atlad�k' demi�ti ya biz de siyasal demokrasi a��s�ndan �a� atlaman�n e�i�indeyiz. Bu anlamda T�rkiye devletini g��lendirecek ama demokrat olacak, halk�n ihtiya�lar� �er�evesinde pratik �reten devlet olacak. Halk�n devletini kurma yolunda reform s�reci ba�l�yor. T�rkiye'nin rejimi cumhuriyetse devam edecek. Cumhuriyet, laiklik, Atat�rk bizim kurucu de�erlerimizdir. Kimse bu de�erler �zerinde tekel hakk� oldu�unu iddia edemez. Bunlara kimse dokunamaz"

"H�K�MET HALK TARAFINDAN KURULACA�I ���N M�LLET H�K�MET� D�YORUZ"
"�� d�nyas�n�n ihtiya�lar� nas�l ��z�lecek? Reg�lat�r devlet diyoruz ya. �� d�nyas� da genel ihtiya�lar�n� Meclis'teki kanun ��karma �zerinden kar��lamak zorunda. Siyasetin dinami�i gere�i o ili�kileri kurmak zorunda kal�yorlar. Parlamenter sistemde kimin bakan olaca�� belli de�il. H�k�metle ili�kiyi de parlamento �zerinden kurdu�u i�in zorlan�yorlar. H�k�met do�rudan halk taraf�ndan kurulacak onun i�in millet h�k�meti diyoruz. Siyasi bagaj olmayacak. Se�men niye milletvekilini bu pozisyona sokuyor? Sistem onu buna zorlad��� i�in. Bakanl�k sistem �zerinden y�r�tmenin g��lenmesi, merkezi idarinini saat gibi i�leyecek yap�ya kavu�mas�ndan �t�r� halk esas itibariyle hizmet mercileriyle temas edecek. Ayn� �ey i� d�nyas� i�in de ge�erli. Her t�rl� d�zenleyici i�lemde bakana gider."

"Siyasi karar merkezden verildi�i anda devam�nda siyasi karar yoktur. Ba�kanl�k modelinin �zelli�inde siyasi kararda tek bir iradeye dayanmas�, teknik kararlarda da teknokratlar �zerinden uygulanmas�. Siyasi kararlarda �o�ulculuk yaratt���n�z anda ortaya ��kan sonu� inan�lmaz zaman kayb�, kaynak kayb�d�r. Ola�an ko�ullarda s�reci h�zland�raca�� gibi, rutin d��� ko�ullarda da s�rece m�dahil olma imkan� var. 15 Temmuz kalk��mas�na kar�� OHAL ne zaman ilan edildi? 5 g�n. T�rkiye �ok k�t� duruma da d��ebilirdi. Ama sistem gere�i. Rutin d��� ko�ulla kar��la�t���n�zda da siyasi karar merci tek bir irade olursa teknik uygulamas�nda sorun kalmaz. G��l� y�r�tme, g��l� h�k�met ihtiyac� rutin ve rutin d��� ko�ullarda ihtiyac�m�z olan bir �ey"

"�NERD���M�Z S�STEMDE BUNLARIN HEPS� VAR"
"K�smi yenileme se�iminin tercih edilmemesi d�nyadaki e�ilim bu y�nde. Fransa 2000 y�l�nda farkl� zamanl� se�imi yak�n zamanl� se�ime d�n��t�rd�. Fransa'da OHAL var 15 Temmuz 2017'ye kadar uzat�ld�. Ama Nisan ay�nda cumhurba�kanl��� bir ay sonra Meclis se�imi yap�lacak. B�l�nm�� y�netime �nlem almak i�in yapt�lar. Sistemde mutlak e� zamanl� se�im koymad�k. Halk �n�ne koyulan sand�ktan birinde Meclis'i ayn� g�n se�ebilir, cumhurbakan�n� ayn� se�meyebilir. Se�imlerin birlikte yenilenme mekanizmas�n� getirdik. Siyasi uyumsuzluk ��karsa se�imlerin yenilenmesi yoluna gidilmesi zorundad�r. B�l�nm�� y�netimlere kar�� �nlem al�yor hem de ortaya ��kabilecek sorunlara kar�� imkan veriyor. O a��dan mevcuttaki uygulamalara g�re geli�kin bir �ey var. Federal sistemde buna katlanmak m�mk�n. Ama �niter yap�da bunu yapamazs�n�z. Y�netimde istikrar �nemli. �nerdi�imiz sistemde bunlar�n hepsi var"

"BU �HT�MAL �IKTI�INDA NE T�P �NLEM YAPAB�L�RS�N ONA BAKACASIN"
"Demokratik sistemlerin �zelli�i budur. Bu tip ihtimalleri yasaklayacak �ekilde d�zenleme yapamazs�n. Bu ihtimal ��kt���nda ne tip �nlem yapabilirsin ona bakacaks�n. Bu halk�n iradesini fesada u�ratacak birisi ��kt�ysa ve bu halk Meclis �o�unlu�unu da ona verecekse �retece�i pratikler ne olacak? Halka kar�� pratik �retecekler. Meclis t�m�yle o deli adam�n partisinden mi olu�acak? Hay�r. Muhalefet partiler devreye girecek. Acayip bir kararname ��kard� Anayasa Mahkemesi'ne gidecek. Demokratik kamuoyu var. Bu deli adam�n se�ti�i milletvekilleri onun iradesiyle hepsi de deli olmayaca��na g�re se�imlerin yenilenmesi yetkisi var. Demokratik sistemde imkanlar olu�turmu�san�z bu deli adam ��kt���nda o �nlemler devreye girecektir. Halka g�venme meselesinin anlam� budur"

T�RK�YE'YE EN UYGUN S�STEM HANG�S�?
"Federal Almanya parlamenter h�k�met yap�s�na sahip ama federal devlet. �ngiltere'de de b�lgeler y�netimler var parlamenter sistem. ABD'de b�lgeler y�netimi var ba�kanl�k sistemi var. Mevcut anayasada yerel y�netimlerle ilgili d�zenleme a��k. Kanunla her t�rl� d�zenlemeyi yapabilirsiniz. Ama ba�kanl�k sistemi yerinden y�netim ilkesi �zerinden geli�ebilir. Bu siyasi bir tercihtir. Halka ra�men, siyasi dinamiklere ra�men mi yapacaks�n? Hukukta da ba�ka alanlarda da feti�izm tehlikelidir. �retilen model en iyisi de�ildir ama �imdiye kadar ki en iyi modeldir. Tamamlanmas� gereken �eyler var. Anayasal sistem ihtiyac� ortadan kalkm�yor ki. H�k�met modeli �zerinden reforma tabi tutuyorsunuz. Ama anayasal d�zeyde devam edecektir. Belki Anayasa Mahkemesi'nin yap�s� da de�i�ecektir. Meclis'e �ye say�s�n� vermek s�z konusu olacakt�r. Belki Y�K'�n yap�s� de�i�ecektir ihtiya� olmayacakt�r. Yeni hak ve �zg�rl�k alanlar�m�z geli�tirilecektir. Devletin hak ve �zg�rl�kler kar��s�nda daha da g��lendirici �eyler yapacakt�r. Anayasada de�i�iklikler devam eder. Bu bir ba�lang��. Revizyonlardan reforma ge�iyoruz. Bu reform �n�m�zdeki 10 y�l boyunca devam edecektir. Mevzuat de�i�iklikleri, yasal de�i�iklikler g�ndeme gelecektir."

"DEMOKRAS�LERDE B�YLE OLMAZ"
"Bu hukuksal sistemati�in olas� pratikleri �imdiden belirleyemezsiniz. Zor olup olmayaca��n� �imdiden belirleyemezsiniz. Bu anlay�� ger�ek anlamda siyaset m�hendisli�i anlay���. O y�zden varsay�mlar�n tamam� gelecekte b�yle olabilir diyerek tekel iddias�d�r. Demokrasilerde b�yle olmaz. Sistemde nereyi kurcalarsan�z siyaseti ya uzla�maya zorluyorsunuz, ya da halka gidiyorsunuz. �imdiye kadar �retilmi� en iyi model bu modeldir, her t�rl� imkan vard�r"

"BU S�STEM DEVAM EDERSE OTOR�TERLE�ME �IKAB�L�R"
"Yarg� denetimi, Meclis'in �st�nl���, demokratik kamuoyu, Anayasa Mahkemesi'ne muhalefetin ba�vurma hakk� tonlarca var. �unu unutmay�n, hi�bir hukuk sistemi kendi ba��na otoriterle�me �retmedi�i gibi, hi�bir hukuk sistemi de bir otoriterle�meye kendi ba��na engel olamaz. Hitler'in Almanya's�na bak�n. O d�nemde en demokratik anayasal sisteme sahipti. Neden otoriterle�me ortaya ��kt�? Ekonomik ko�ullar, Avrupa'n�n durumu, siyasi ko�ullar. Unutmay�n siyasal sistemde otoriterle�me pratikleri, ekonomik s�re�lerle, b�lgesel durumla ba�lant�l� bir �eydir. Siyaset biliminde temsil siyaseti yerine, sosyolojik siyaseti uygulam�� ender siyasi liderlerden birisidir. Halka dayal� bir siyaset. Halk�n kar��s�na tezle ��kmad�. Halk�n taleplerini siyasete d�n��t�rmek �zere ortaya ��kt�. �imdiye kadarki siyasi prati�i olarak s�yl�yorum. Hukuka inan�lmaz derecede sayg�l�d�r, siyasi �slubu itibariyle kendini g��l� ifade etmesi otoriterle�meyle alakas�zd�r. 15 Temmuz'dan sonra a�t��� bir�ok davadan vazge�mi�tir. Ve liderik tipolojisinde de�i�iklik ortaya ��km��t�r. Temsili liderlik de�il organik liderlik yapmaktad�r. Bu sistem devam ederse Erdo�an'dan sonra otoriterle�me ��kabilir ama bu sistemi de�i�tirirsek hi�kimse otoriterle�meyece�i gibi sistemin halka a�t��� olanaklarla otoriterle�me e�ilimini bile tasviye eder. Hep beraber ya�ay�p g�rece�iz. 35 y�ld�r halk devlet ili�kisinde pratik i�erisinde olmaya �al��an bir insan�m. �ans�ma bir durum. Son derece inanarak s�yl�yorum bu de�i�iklik T�rkiye'de demokratik devleti g��lendirerek 21. y�zy�lda ileri noktalara getirecek de�i�ikli�in ba�lang�c�d�r"