16 Nisan 2017'de referanduma sunulacak Anayasa deðiþikliðini anlatan Cumhurbaþkaný Baþdanýþmaný Mehmet Uçum'un açýklamalarý; (28 Þubat 2017) SÝSTEM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ ÝHTÝYAÇ MI? "Neden anayasa deðiþikliði gündeme geldi dersek 4 tane neden var. Birisi bizim özellikle 1961 anayasasýyla devlette ortaya çýkan yapýlanmanýn 15 Temmuz 2016'ya kadar ürettiði problemlerdir. Ýkincisi 21. yy'da Türkiye'nin nasýl bir devlete ihtiyacý var sorusuna yanýttýr. Üçüncüsü 15 Temmuz'un ortaya koyduðu siyasal sonuçtur. 2004'te AK Parti'nin tek baþýna anayasa yapacak çoðunluðu varken yapýlamadý. Hatta 2007'den sonra AK Parti'yi bir grup bilim insanýna yeni anayasa hazýrlatmýþtý kapatma davasýyla karþý karþýya kaldý. Demek ki bir siyasal deðiþikliðin yapýlmasý için koþullarýn olgunlaþmasý ve siyasi aktörlerin sorumluluk üstlenmesi gerekiyor. Dördüncü olarak da 15 Temmuz'dan sonra 3 parti anayasa deðiþikliði çalýþmasý yaptý 7 maddede mutabakat saðlandý ilerleme kat edilemedi. Sayýn Bahçeli anayasal sistemdeki sorunu ifade ederek, onun ürettiði fiili durumlara dikkat çekerek sistem düzelmeli dedi. Ýki partinin hazýrladýðý teklif kanunlaþtý halkýn önüne gidecek" "KURULUÞTA DIÞLAYICI TÜRK MÝLLETÝ ANLAYIÞI TERCÝH EDÝLDÝ" "Neydi bu tarihsel sebep? 1961 anayasasýyla devletin yapýlanýþý halkla mesafe üzerinden kuruldu. Cümle cümle söylemek lazým. Türkiye bir Kurtuluþ Savaþý verdiðinde kapsayýcý bir anlayýþla yaptý. TBMM o dönemde kapsayýcý bir biçimde Anadolu'yu tüm kimlikleriyle savaþ verdi. Kurucu önder Atatürk ile halkýn bütünleþmesinin ortaya koyduðu savaþtý. Bu savaþýn kapsayýcý felsefesini kongrelerde, sivil milislerde, TBMM'de görüyoruz, 1921 anayasasýnda görüyoruz. 1924'le beraber kuruluþ sürecinde bu kapsayýcý özelliði dýþarda býrakan tercih yapýldý. Dýþlayýcý bir Türk milleti anlayýþý. Kurtuluþ kapsayýcý Türk milleti anlayýþý üzerine yapýldý, kuruluþta dýþlayýcý Türk milleti anlayýþý tercih edildi" "CUMHURÝYET, LAÝKLÝK ÝÇÝN TOPLUM OLARAK BEDEL ÖDEDÝK" "Bu tercihin yapýlmasýnýn nedenlerine baktýðýmýzda koþullarý unutmamak lazým. 1924'ü hatýrlayýn zaten Osmanlý bakiyesi bir ortamdasýnýz, oradan bir cumhuriyet yaratmaya çalýþýyorsunuz. Tehditler devam ediyor. Avrupa'da faþizm yükseliyor, Rusya'da Sovyet bloku inþa edilmeye çalýþýlýyor. ABD üzerinden geliþen ekonomik kriz var. O koþullarýn zorlamasýyla bir tercih yapýldý bu tartýþýlýr. Ama o tercihle bir bütünlüðe, cumhuriyete, laikliðe sahip olduk ama ödettiði bedeller vardý. Belli bir ideoloji üzerinden ulus yaratma projesi azýnlýklar üzerinden çok sorun üretti. Bu bedelleri ödemiþ bir toplum kuruluþ harcý olan deðerlerden vazgeçmeyecektir. Ancak dýþlayýcý anlayýþla üretilen devlet pratikleri Türkiye'de kadim sorunlarýn kaynaðý oldu" "DEMOKRAT PARTÝ DÖNEMÝ TOPLUMUN SOLUKLANDIÐI DÖNEM OLDU" "AK Parti dönemine kadar Kürtlerle ilgili inkar ve asimilasyon politikasý vardý. Ancak Kürt sorununun çýkmasýnýn sebebi Türkler ve Kürtler arasýndaki çatýþmadan kaynaklanmadý. Alevilerle ilgili sorunlar yaþanmasý Alevi-Sunni çatýþmasý deðildi. 80 öncesi kitlesel deðildi. Dindarlarla ilgili sorunlar, baþörtüsü sorunlarý dýþlayýcý anlayýþýn ürettiði sorunlardýr. Toplum devletle ilikisinde çeliþkiler yaþamaya baþladý. Çok partili sisteme geçilince toplum yeter söz milletin diyen Demokrat Parti üzerinden hamle yaptý. Terakki Perver'e halk yöneldi mi? Yöneldi, 8 ayda bitirildi. Onun önerdiði siyasal yönetim daha kapsayýcýydý. Serbest Fýrka denemesi de 1 gecede biterildi. Demokrat Parti dönemi bu toplumun soluklandýðý dönem oldu. Ýlginç bir biçimde 50'den 60'a kadar yüzde 50'nin üzerinde destekle hükümet olan bir partiye yönelik operasyon demokratik siyaset içerisinde karþý çýkýþla deðil darbe ile yapýldý. Ýsmet Ýnönü darbeden birkaç gün önce 'sizi ben bile kurtaramam' diyor. Bunu kime söylüyor? Yüzde 50'nin üzerinde desteði olan partinin Baþbakan'ýna söylüyor. Varsayalým Demokrat Parti'nin pratiklerinde sorun vardý, olumsuz uygulamalarýyla toplumda gerilim yaratýyordu. Bunun çözüm yerinin neresi olmasý lazým sandýk, halk" 1961 ANAYASASI "61 anayasasýyla görünürde birçok hak ve özgürlükleri geniþletti denen anayasa nötr faþizmi kurumsallaþtýran dizayn üzerine kuruldu. Anayasa Mahkemesi, Milli Güvenlik Kurulu konuldu. Hiç kimse siyasal sistemde Anayasa Mahkemesi olmasýna karþý çýkamaz. Ama Anayasa Mahkemesi'ne yüklenen misyon açýsýndan durumu deðerlendirmek lazým. Devletin hak ve özgürlük alanýna müdahale ettiði durumda çoðulculuðu korumak çerçevesinde misyon yükleniyorsa meþrudur. Ama bu Anayasa Mahkemesi siyasi partileri ideolojik olarak kapatýyorsa, kanunlarý iptal ediyorsa, 367 gibi bir garabet yaratýyorsa o Anayasa Mahkemesi'nin yaptýðý gayri meþrudur. Milli Güvenlik Kurulu ulusal güvenliðiniz üzerinden pratik üretmiyorsa, iç siyaseti dizayn edeceðim diyorsa demokratik siyasete karþý vesayettir. 1961 anayasasýndan sonra 71'e kadar gidebildik. 1961'den sonra koalisyon çýktý. Halk bu sefer Demokrat Parti'nin devamý olduðunu iddia eden partiyi seçti." ANAYASA NEDEN DEÐÝÞÝYOR? "Halk bu sefer baþka siyasai partilerle Ecevit ve Milli Selamet Partisi üzerinden yeni bir hamle yaptý. Sonra 80 darbesiyle karþýlaþtýk. Sosyal kimliklerin birbirine düþürülmesi operasyonlarý biliyoruz. Darbe oldu, sonra halkýn önüne anayasa kondu. Halk kabul etti. Bu sefer Anavatan Partisi üzerinden bir deneme yaptý. Ekonomik politikalarla alan üretti. Sonra Refah Yol ve 28 Þubat'a gelindi. Yine bir MGK kararýyla demokratik siyasete ayar verilmeye çalýþýldý. Hatta 1000 yýl sürecek diye ilan yapýldý. 5 yýl sonra bu sefer bu halk genel baþkaný siyasi yasaklý olan bir partiyi tek baþýna hükümet yaptý. Siyaseten yasaklý olmayý meþru görseydi o partiyi tek baþýna iktidar yapmazdý. Demek ki halkýn devletin hukuk kurallarýyla ilgili problemi var. O tarihten sonra halk ve devlet arasýnda çýkan çeliþki devletin içinde ortaya çýktý. Devlet anti demokratik bir yapýya sahipti ama halk devlet içinde demokratik merkez oluþturmaya baþlamýþtý. Bu iki yapý çatýþtý. Hükümet olabilirsin ama muktedir olamazsýn denir. Ama o muktedir halkýn talep ve ihtiyaçlarý için pratik üretmiyor. Halký ergen görüyor, halk hata yaptýðýnda onu dizayn etme misyonu içerisinde. Bunun için yeri geliyor askeri, yargý, idari bürokrasiyi kullanýyor. Halk bu tercihleri yaparken partilerin kendisini nasýl nitelediðini dikkate aldý mý? Demokrat Parti CHP'den çýktý, Adalet Partisi Demokrat'ýn devamýyým dedi. Ecevit'in CHP'si ortanýn soluyum dedi. Anavatan Partisi dört eðilimi birleþtirdim dedi, AK Parti muhafazakar demokratým dedi. Halk seçtiði partinin devletle ilgili yaklaþýmýnda kendisi açýsýndan açacaðý alana bakýyordu. Kendisini devlete yakýnlaþtýracak bir parti midir deðil midir ona bakýyordu" "15-16 TEMMUZ MÝLLÝ DEMOKRATÝK HALK DEVRÝMÝDÝR" "Devleti kapalý hale getirdiðinizde o yapýyý baþka iþgallere açýyorsunuz. 1961'den sonra hep kadrocu hareketler geliþti. Saðdan soldan hiç önemli deðil devlet organlarýný ele geçirerek o devrimi yapmak istediler. Milli Demokratik Devrimciler, Avcuoðlu geleneði diyin, onlarýn iþgale açýk devlet yapýsý varsa, kadroculuk açýsýndan yürümesi normal. Neden demokratik siyaset yapsýn? O konuda birçok kadrocu hareket hayal kurdu, hayal kurmayan bir yapý vardý. O da FETÖ'cü faþist çete. 45 yýl adým adým, uluslararasý yönlendirmelerle adým adým bu kapalý yapýnýn içerisinde girdi. 15 Temmuz'da büyük bir kalkýþma ile karþý karþýya kaldýk. 81 ili de hedef alan terör saldýrýsý. Gerici ve faþist bir kalkýþma. Baþarýlý olsaydý Türkiye'yi her açýdan çok geriye götürecekti. Tek tipçi bir zihniyeti topluma dayatacaktý. O baþarýlý olsaydý Türkiye'nin bütünlüðünü mumla arardýk. 15 Temmuz'a kadar oyuyla sistemi etkilemeye çalýþan halk, dünya siyasal toplumlarý açýsýndan oyunu en etkili kullanan toplum bizim toplumumuzdur. 15 Temmuz'da artýk gövdesiyle bu sorunu çözdü. 15 Temmuz aslýnda 16 Temmuz'la birleþtirdiðinizde Türkiye'nin devrimidir. Siyasette farklý ifade edebilirsiniz ama siyaset sosyolojisi açýsýndan devrimdir. Bu milli demokratik halk devrimidir. Çünkü 15 Temmuz'daki kalkýþma yaþam tarzlarýný, inançlarý hedef aldý. Halk deðerlerine sahip çýkarak milli devrim yaptý." "YAPIYI YENÝDEN ÝNÞA ETMEZSENÝZ BAÞKA KADROCU HAREKETLER GELEBÝLÝR" "Niye demokratiktir? Bu kalkýþma Meclis'i hedef aldý halk kendi iradesine sahip çýktý. Halk devrimidir çünkü 15 Temmuz'u tasfiye edenler sadece güvenlik görevlileri deðildi. Halkýn kendisiydi. Bu bir devrimdir çünkü her devrimin iki aþamasý olur. Birincisi devirme, ikincisi inþa aþamasýdýr. Ne oldu iç iktidarlar, nötr faþist yapýlar tasfiye edildi. Bir ülkenin ordusunun yüzde 60 subay ve generali tasfiye ediliyor, idari bürokrasi ve baþka alanlarda faþist çeteyle iliþikililer tasfiye ediliyor. Bu bir devirmedir. Devletin zaaflarýný da 15 Temmuz ortaya koydu. Hayat boþluk tanýmadýðý gibi siyasal sistemler de boþluk tanýmaz. Bu yapýyý yeniden inþa etmezseniz baþka kadrocu hareketler gelebilir. Ayný þeyi 10 sene sonra tekrar yaþarsýnýz." "DAKTÝLO ÝLE E-MAÝL ATMAYA ÇALIÞIYORUZ" "Dünyanýn en büyük barýþçý devrimi 15 Temmuz. Sonrasýnda sokaða çýkanlarýn sayýsý 30 milyon civarýnda. 15 Temmuz'da sokaða çýkanlar da milyonlarla ölçülüyor. Siviller ama silahlýlar. Tek bir kurþun atýlmadý ama. Yaðma, linç giriþimi olmadý. 15-16 Temmuz daha iyi anlaþýlacaktýr. Ýçinde yaþadýðý dönemde olaðanüstü siyasal pratikler ortaya koyabilir ama fark etmeyebilir. 1789 19. yy'da nasýl bir etki yaptýysa, 1917 nasýl bir etki yarattýysa 15-16 Temmuz da o çapta bir olaydýr. Olumlu, olumsuz. Bu yüz yýlda siyasal, ekonomik açýdan rekabet edebilmemiz için, etkili olabilmek için devleti güçlendirmemiz laýzm. Biz daktilo ile e-mail atmaya çalýþýyoruz. Eski bir model arabayla Porcshe ile yarýþmaya çalýþýyoruz. Bu günün ihtiyacý güçlü bir devlet. Güçlü bir yürütme olacak, kuvvetli bir icra olacak. Yargý gerçekten artýk adalet amacýna yönelik çalýþacak. Bu anayasa deðiþikliði aslýnda reformun baþlangýcýdýr. Bir son deðildir." ÞÝMDÝKÝ AÞAMAYA NASIL GELÝNDÝ? "2007'de Sezer'in görevi sona eriyor. Meclis'te Cumhurbaþkaný seçimi yapýlýyor. Anayasa'da yazýlmayan bir þey uyduruluyor. Meclisin seçim iþlemi iptal ediliyor. Bu ne demek ya? 80 sonrasý kriz olmasýn diye önce 3'te 1 ile sonra 5'te 1 ile seçmeye çalýþýyorsun olmazsa salt çoðunluk ile seçmeye çalýþýyorsun. O da olmazsa iki aday arasýndan birini seçeceksin. Kendi istemedikleri bir iradenin temsilcisi geçince müdahale edildi. Halka gidildi. O dönemde MHP girdi meclise 367 krizi nasýl aþýldý. Sonra ne yaptý Erdoðan? Bir anayasa deðiþikliði yaptý. Cumhurbaþkanýný sen seçmek ister misin dedi halka. Sonra kapatma davasý açýldý. 411 el kaosa kalktý medya üzerinden AK Parti'nin boðazýna bir el yapýþmýþtý. Bu faþist çete kendini hizmet hareketi olarak tanýtýyor. Sempati topluyor ve onlar bu süreçte meþru demokratik hükümete yönelik saldýrýlarý yapýyor. Karþýsýnda durma meselesinde orada bir deyim uygun düþerse destekçilik gibi bir pozisyon ortaya çýktý 2010 anayasa deðiþikliðine kadar." 2010 ANAYASA DEÐÝÞÝKLÝÐÝ "2010 anayasa deðiþikliðinin en önemli maddesi HSYK idi. Bu konuda iki görüþ vardý; HSYK üyerlerinin bir kýsmýný meclis bir kýsmýný Cumhurbaþkaný seçsin. HSYK bir yargý merci deðil yargýnýn bir kýsmý. Meclis ve Cumhurbaþkaný daha sonra halk tarafýndan seçilecek meþruiyeti güçlü olur o çete aðýr bastý kürsü seçimini getirdi. Meclis'te kabul edilince CHP Anayasa Mahkemesi'ne gitti. HSYK ile ilgil madde iptal edildi. Sonra Gülen açýklama yaptý mezardaki bile gitsin oy kullansýn dedi. Neden çünkü o hüküm iptal edilince HSYK'nýn onlarýn eline geçeceði anlaþýldý. Ondan öncesinde zayýf da olsa demokratik bir sitem vardý. Kapalý bir yapý. Bizim eleþtirimiz de halkla baðlantýsýný saðlayan bir sistem deðil. Bu kapalý yapý. Sayýn Cumhurbaþkaný dedi ki 8 yýl boyunca defalarca söyledim. 2012 Þubat ayýnda MÝT müsteþarý ifadeye çaðýrýldý, sonra 17 Aralýk oldu. Cumhurbaþkaný defalarca süreç analizi yaptý. Bu kadar güçlü bir liderin son derece önemli bir rolü var" "DEVLETÝ ELE GEÇÝRMEK ÜZERE ÝÞBÝRLÝÐÝ YAPMIÞLAR" "Bizim eleþtirimiz halkla baðlantýsýný saðlayan bir sistem deðil bu. Millet adýna görev yapan kurulda hiç mi demokratik iliþki olmaz diye eleþtiriyorduk. Bu kapalý yapýdan çýkmak isterken önerilen modelde, CHP'nin baþvurusuyla yapýlan iptal pragmatisti. HSYK'nýn ürettiði problemlerle 17-25 Aralýk'a geldik. Sayýn Cumhurbaþkaný 15 Temmuz'dan sonra yaptýðý açýklamada '8 yýl boyunca dershanelerle ilgili dönüþüm gerçekleþtirelim diye defalarca söyledim ama olmadý, en nihayetinde Baþbakaným' dedi. Ondan önce aldýðý tutumlar da var. Kendilerini devleti ele geçirmek üzere iþbirliði yapmýþlar." AK PARTÝ-MHP ÝTTÝFAKI "AK Parti ile MHP arasýndaki bu süreci de farklý biçimde deðerlendirmek gerekiyor. Kapalý devlet yapýsý var sistem deðiþtirmek zorundasýn, 21. yüzyýlýn yeni devlet ihtiyacý var, bu koþullar tek baþýna deðiþikliðe yeter mi yetmez. AK Parti ile MHP arasýndaki iþbirliði basit bir parti ittifaký deðildir. Parti ittifaklarý taviz üzerine kurulur. Karþýlýklý tavizler verilir anlaþýrlar. MHP'nin yaklaþýmý siyasi parti yaklaþýmý deðildi, ülke siyaseti yaklaþýmýydý. Yani ülkenin içine düþtüðü durumu çok daha net bir biçimde gördüðü için beka sorunuyla karþýlaþtýk dedikleri için güçlendirilmiþ bir devlet yaklaþýmý üzerinden politik açýlýmý yaptý. AK Parti de parti siyaseti üzerinden olmadý. Sistem birçok tehlikeye açýk. Kadrocu yapýlara açýk. Kurucu ittifak diyebilirsiniz. Türkiye'nin bütünlüðünü gözeten, demokratik bütünlük olarak geliþtirmek isteyen, kýrmýzý çizgimiz yurtseverlik ve demokratlýk olarak gören herkesin rol almasýna imkan veren ittifaktan bahsediyoruz. Hiçbir siyasal deðiþiklik birilerinin yatýp kalkýp bunu yapalým dediði için olmamýþtýr. 2002'deki Meclis AK Parti'ye tek baþýna anayasayý deðiþtirecek çoðunluðu vermiþ olmasýna raðmen yapýlamadýysa, o günün koþulunda nesnel süreçler oluþmadýðý içindir" NASIL BÝR SÝSTEM ÖNERÝLÝYOR? "Deðiþiklik sistem reformu. Deðiþiklik þöyle bir ruh getiriyor. Sosyolojiye ve siyasete alan açan reform dönemi baþlýyor. Güçlü bir evet çýkacaðýna inanýyorum. Türkiye'de devlet organlarý arasýnda çýkan sorunlarda, sorunlarýn çözümü kural ya da kurum vesayetiyle olmayacak. Önce siyaseti uzlaþmaya zorlayacak, olmuyorsa hakeme gitmeyi zorunlu kýlacak. Hakem halk. Halký yan hakemlikten orta hakem yapmak. Halký ergen görmek yerine, halký olgun görme üzerine kuruludur. Milli egemenlik halkýn iradesiyle hayata geçer. Halka dayalý siyaseti, halkýn belirlediði çerçevedeki siyaseti meþru görmektir." "TEK ADAM REJÝMÝ" TARTIÞMASI "ABD'de Trump seçildiðinde ABD hükümeti Trump'týr. Bütün baþkanlýk sistemleri tek kiþilik yönetimlerdir. Mevcut sistemden tek adam rejimi çýkar, bu önerilen sistemden tek adam rejimi çýkmaz. Mevcut sistem bireysel insiyatiflere açýktýr. 2007 yýlýnda Cumhurbaþkaný'nýn halk tarafýndan seçilmesi olayý halkýn önüne geldiðinde hukuki olarak el koydu. Seçim yapýldý, 3 adayýn tamamý da aktif siyaset yapacaðýz dedi. Halk seçimini sayýn Cumhurbaþkaný'ndan yana kullandý. Bunlar çok iyi resepsiyon düzenler diye yapmadý. Sistemde siyasetin merkezi 2014'ten itibaren cumhurbaþkanlýðý pozisyonuna kaydý. Meclis içinden çýkan Cumhurbaþkaný ve Baþbakan uyumlu çalýþmazsa neler olabileceðini tahmin edin. Öyle bir sistemin içerisindeyiz ki kardeþi kardeþe düþürebilecek sistem. Sistemin güvencesini kiþilerin birlikte çalýþma uyumu üzerine kurabilir misin? Mevcut sisteme baktýðýnda bireysel insiyatifler belirgin. Diyelim ki çatýþma çýktý. Herkes bireysel insiyatif üzerinden güç savaþý yapacak" "BU YÖNETÝMÝN ÖZELLÝÐÝ TEK KÝÞÝLÝK HÜKÜMET OLMASI" "Bir sistemin güvencesini kiþilerin becerisine baðlayabilir misiniz? Mevcut anayasada 104. madde cumhurbaþkanýnýn görevlerini yazar. Böyle bir çatýþma içerisinde cumhurbaþkaný dedi ki 'Dýþiþleri'ni de bana baðlayýn', 'Milli Eðitim'le de ben ilgileneceðim' dediðinde bu sistemin üreteceði krizi gözardý edebilir misiniz? Önerilen sistem tek kiþilik yönetimdir evet. Ama bu ne demektir? Parlamenter hükümet niye kabine esaslýdýr? Halk Meclis'i seçer, Meclis kabineyi seçer güvenoyu verir vesaire. Önerilen sistemde hükümet nasýl kurulur? Cumhurbaþkaný adaylarý halkýn karþýsýna çýkar, ya birinci turda ya ikinci turda cumhurbaþkanýnýn seçilmesiyle hükümet kurulmuþ olur. Ondan sonrasý ekibini oluþturmaktadýr. Hükümet kurulduðu noktada kiminle kuruyorsun? Tek kiþiyle kuruyorsun. Bu yönetimin özelliði tek kiþilik hükümet olmasýdýr. ABD hükümetine Obama, Trump hükümeti denir." "BÖYLE BÝR SÝSTEMDEN TEK ADAM REJÝMÝ ÇIKMAZ" "Tek adam rejimi nerede çýkar? Eðer kuvvetler arasýndaki iliþkiyi iyi kurmazsan, eðer yargýya hem Meclis'i, hem yürütmeyi denetleme fonksiyonu vermezsen, eðer güç yoðunlaþmasýný kuvvetler üzerinden deðil, bütün kuvvetleri birleþtirerek yaparsan çýkar. Ama önerilen sistem tam tersine kuvvetleri kendi içinde güçlendiren. Meclis'i gerçek anlamda Meclis poziyonuna getiren, parlamentoyu özgürleþtiren, yürütmeyi kendi içinde güçlendiren, yargýnýn pozisyonunu fonksiyonel açýdan hem Meclis'in hem hükümetin üzerine kuran bir sistem. Böyle bir sistemden tek adam rejimi çýkmaz. Hükümetin kuruluþu açýsýndan tek kiþilik yönetimdir. Hem siyasi, hem hukuki, hem cezai sorumluluðu vardýr. Tek kiþilik yönetimin bütün karar ve iþlemlerine iliþkin Meclis denetimi vardýr, yargýsal denetim vardýr." PARTÝLÝ CUMHURBAÞKANI "Tek adam rejiminin argümantasyonuna baktýðýnýzda 'Halk hem cumhurbaþkanýný hem Meclis'i ayný siyasi mecradan seçerse? E bunun meþruiyetini tartýþabilir misiniz? Demokratik sistemler halkýn seçimine dayalý sistemlerdir. Bunun demokratik olduðu konusunu tartýþamayýz. Buna karþý önlem alalým dediðinizde demokrasiyi tartýþmýyor olursunuz. Güç zehirlenmesi, kötüye kullaným onlara baktýðýnýzda sistem o sorunlarý çözmeye imkan veriyor mu ona bakacaksýnýz. Önerilen sistemde Cumhurbaþkaný'nýn partiyle iliþkisi kesilir hükmü kaldýrýldý. Bunun anlamý cumhurbaþkanýnýn mutlaka parti baþkaný olacak deðil. Bunun anlamý önerilen sistem cumhurbaþkanlýðý hükümet modeli olduðu için hükümet modeli deðiþikliði. Hükümetlerin esasý da partililiktir. Hangi hükümet partilere mesafeli, partiler açýsýndan tarafsýz bir hükümettir?" "CHP'DEN BÝRÝ SEÇÝLÝRSE KENDÝ GENEL BAÞKANINI AYRI SEÇEBÝLÝR" "Siyaset yapma hakký nasýl hayata geçer? Siyasi partiler üzerinden geçer. Hükümet olma iddiasýyla yola çýkan bir partinin genel baþkanýnýn iliþkisinin nasýl olacaðýný anayasayla düzenlerseniz siyasi dinamiklerini, partinin sosyolojisini, kamuoyunun duyarlýlýklarýný, gözardý etmiþ olursunuz. Dolayýsýyla bu deðiþikliðin özelliði hukum mühendisliðinden uzak durmasýdýr. Bu bir imkandýr. Ama Sayýn Cumhurbaþkaný bu süreçte sistem devreye girer, kendisi de aday olursa partisiyle iliþkisini genel baþkanlýk üzerinden kurabilir. Ya da kurmayabilir. CHP'den birisi seçildiðinde kendi genel baþkanýný ayrý seçebilir. Siyasette sýnýrlýlýk üzerinden düzenlemeler yaptýðýnýz zaman hakkýn özüne kadar gidiyorsunuz. Burada hileye zorlarsýnýz. Hukuk sistematiðinin özelliði hileden kaçýnacak þekilde düzeni kurmaktýr. Siyasi dinamiklerin iþlemesine ortam saðlamaktýr." YÜRÜTME NASIL DENETLENECEK? "Kuvvetler ayrýlýðý sýnýrlandýrýlmýþ kuvvetler demektir. Meclis yasa yapacak ama yürütme iþine karýþmayacak. Hükümet yürütme görevini yapacak ancak yasa yapma iþine karýþmayacak. Yargý hem Meclis'i hem hükümeti denetleyecek ancak kendisini yürütmenin Meclis'in yerine koymayacak. Bizim parlamenter hükümet modeli tecrübemiz yok. Buna deseniz deseniz vesayetçi parlamenter sistem diyebilirsiniz. Parlamenter görünümlü vesayetçi sistem de diyebilirsiniz. Vesayetçi kurumlar önemli ölçüde geriletildi ama sistemin kendisi elveriþli olduðu için kendini üretecek bir sistem. 15 Temmuz bunun ürünü. Yürütme Meclis'in içinde. Yüzde 99 Bakanlar Kurulu tasarýsý geliyor. Yüzde 1 teklifi de yetiþtiremedikleri için milletvekillerine verdirmiþleridir. Yani hükümetin istemediði kanunun geçmesi mümkün deðil. Meclis araþtýrmasý var, genel görüþme var. Bunlarýn hangisi etkili bir biçimde iþletiliyor? Mevcutta yürütmenin hükümranlýðýnda bir yasama var. Parlamenter sistemlere baktýðýnýzda kuvvetler ayrýlýðý üçe deðil ikiye ayrýlmýþ. Mevcutta kabul edilen kanunlarýn tamamýna yakýnýna içeriði bilinmeden kabul ya da ret oyu verilir. Kanunlar bürokrasinin talepleri üzerine hazýrlanýyor. Kanunlarýn sýk sýk deðiþmesinin sebeplerinden biri bu. Toplumsal talepler, ülke talepleri üzerinden sahaya bakarak oluþturmuyorsun. Onun oluþum sürecinde bürokratik devreye giriyor, içeriði bilinmeyen kanunlar devreye giriyor. Böyle bir sistemde kuvvetler ayrýlýðý vardýr diyebilir miyiz? Yargý ne yapacaktý? Meclis'i, hükümeti denetleyecekti. Yargýnýn pratiðine bakýn geçmiþte. Siyasi partiler mezarlýðýna döndü" "ÖNERÝLEN SÝSTEMDE HÜKÜMET MECLÝS'TEN KOVULUYOR" "Gelinen sistemde kuvvetler ayrýlýðý yapýlandýrýlmýþ durumda. Önerilen sistemde hükümet Meclis'ten kovuluyor. Ýyi anlamda. Git sadece hükümet etme görevini yap. Kanun teklif etme hakký hükümette yok. Bir tek bütçe kanunun cumhurbaþkanlýðý teklif edebilir. Onun dýþýnda kanun teklifi milletvekilliðine ait. Arkasýnda bürokrasi yok. Bu durumda kanunlarýn teklifi de milletvekilleri üzerinden yürüyeceði için bu ayrýmý kanunlar üzerinden yapmýþsýn. Meclis araþtýrmasý var. Baþkanlýk sistemlerinde sadece Meclis araþtýrmasý olur. Bizim geleneklerimize baktýðýmýzda Meclis genel görüþmes, soru mekanizmalarý da korundu. Soru yazýlý sorudur. Meclis'te bakan olmayacak ki. Yazýlý soruda da anayasada olmayan bir hüküm kondu" "CUMHURBAÞKANININ CEZAÝ SORUMLULUÐU VAR" "Hiçbir hukuk sistematiði herhangi bir þeyi engellemek üzerine kurulmaz. Tam tersine zararlandýrýcý sonuç çýkýyorsa onlara karþý önlem alma üzerine kurulur. O önlemler var mý yok mu? Yazýlýya soru cevap vermedi, var önlem. Meclis araþtýrmasý açacak ve onu çaðýracak. Çaðýrmamasý siyasi sorumluluktur. Onun ötesine de geçemzsiniz. Ýmkan var mý yok mu ona bakacaksýnýz. Meclis'in ilkesi temsilde adalete dönüþeceði için bu mekanizmalarý devreye sokan siyasi aktörler bir sonraki dönemde de devam etmeyi güvenceye alýr. Demokratik sistemin iþleyiþi böyledir. Meclis soruþturmasý uygulanamaz deniyor. Mevcut sistemde cumhurbaþkaný sadece vatana ihanetle yargýlanabilir. Milletvekili sayýsý 600'e çýkýyor, 400 milletvekili ile yüce divana gönderebiliyorsun. Mevcut sistemde cumhurbaþkanýný yüce divana gönderilmesi mümkün deðil. Çünkü ceza kanunlarýnda vatana ihanet diye bir suç yok. Suç ve ceza ancak kanunla konur. Cezasý olmayan bir konuda suçu itham edemezsin. Mevcutta ceza üzerinde olan sorumluluk gerçekte yok. Önerilen sistemde Cumhurbaþkanýnýn artýk halka karþý sorumluluðu var. Hukuka aykýrý eylem yapýyorsa her türlü dava yoluyla mahkemeleri harekete geçirirsin. ABD'de baþkanlarýn suçlanmasýyla ilgili 2 kere giriþim var. Neden bu imkanlarý koyarsýn? Gerçekten çok kötü bir pozisyon ortaya çýkar, toplum vicdanýný yaralayan, muhalefet partilerini üzerine götüren ortam oluþtuðunda Meclis o yetkiyi kullanmýyorsa bunun hesabýný halka verecektir. Hükümetle Meclis'in ayrýlmasý konusunda güçlü çizgiler vardýr. Bütün imkanlar vardýr. Baþkanlýk sistemlerinden daha ileri." CUMHURBAÞKANI GÖREV SÜRESÝ "Sistemde fesih yok. Seçim yenileme. Ana muhalefet partisi baþkaný halen caný istediðinde Meclis'i feshedecek diyor. Önerilen sistemde verilen yetki istisna. Cumhurbaþkanýnýn iki dönem görev yapmasý söz konusu. 5 yýl + 5 yýl toplam 10 yýl. Ýlk dönemde seçimlerin yenilenmesi kararýný verdi diyelim. Ne zaman yapacak ikinci dönemin sonunda. Bunun iki sonucu var. Siyasi bedel ödüyor, kalan 3 yýllýk süresinden feragat ediyor, ikincisi otomatik uzamýyor ya halkýn önüne gidiyor seçilip seçilmeme riski. Ýkinci döneminde yenilenmesine karar verirse aday olamýyor evinde oturacak. Hangi rasyonel siyasetçi ülke krizin içinde deðilse böyle bir yetkiyi kullansýn? Kullanmaz. Eðer öyle bir durum olursa çýkýþ yolu olsun. Bunu da halkýn üzerine kurmuþsun. Halký hakem yapmak böyle bir þey. Meclis seçildi cumhurbaþaný seçimlerin yenilenmesine karar verdi. Görev süresini 5 yýldan 1 yýla indirdi. Tekrar seçime gittiler. Halk ayný kiþiyi seçti diyelim. Meclis çoðunluðu da farklý oldu, ikinci döneminde de 6 ay sonra seçimlerin yenilenmesine karar verdi. Bunlar yaþanabilir. 10 yýl da görev yapabilecek bir kiþinin 10 yýllýk dönemini 1,5 yýla indirmekle ilgili tasarruf varsa uygundur ama meþruiyeti açýsýndan bir kez daha halkýn önüne çýkmalýdýr. Toplamý 10 yýlý geçemiyor ama bu istisna zaten. Bu noktada tekrar halkýn karþýsýna çýkacaklar. Meclis hukuki yetkisini kullandý. Halk bu yetkinin kendisi açýsýndan uygun olup olmadýðýný denetleyecek. 10 yýl deðil 14 yýl 11 ay baþkanlýk yapma þansý var." "KÖTÜYE KULLANIMDA CEZAYI VERECEK HALKTIR" "Hukukta hakkýn kötüye kullanýlmasý diye bir kavram var. Bir hak koyduðunda kötüye kullanýlmaz demezsin. Ama hak kötüye kullanýldýðýnda yaptýrýmýnýn ne olacaðýna karar verirsin. Burada siyasal sistemlerde yaptýrým demokratik irade, halkýn iradesi, kamuoyunun tepkisi üzerinden geliþir. Bu yanýyla bakýnca kötüye kullanýmda da cezayý verecek olan halktýr. Cezai sorumluluk gerektiren bir eylem oldu Meclis soruþturmasý var, mahkemelere baþvurma hakký var. Bütün hukuk sistematiðini yargýyý, Meclis'i devreye sokacak þekilde, halka gidecek þekilde kurduðunuzda tabii ki demokrasi dediðiniz þey eksikli rejimdir. Demokrasinin eksikliklerini nasýl tamamlarsýn? Kurallarla tamamlayamazsýn. Vesayetçi bir zihniyet çýkýyor o zaman. Halký daha çok devreye sokman gerek." ANAYASA DEÐÝÞÝKLÝÐÝ VE YARGI "Siyasal sistemin demokrasi olup olmadýðýný nasýl anlarsýnýz? Hepsinde cumhuriyet olabilir. Halkýn iliþkisiyle anlarsýnýz. Parlamenter hükümet modelleri tekçi meþruiyete baðlýdýr. Doðrudan demokratik meþruiyet Meclis'in seçilmesiyle saðlanýr. Hükümetler dolaylý meþruiyete sahiptir. Bu sistem halkýn devletle iliþkisini güçlendiriyor. Hem Meclis'i, hem hükümeti seçiyor. Çifte doðrudan demokratik meþruiyete dayanýyor. Mevcut sisteme göre demorkasiyi geliþtiren bir model önermiþ durumdayýz. Devletin üç organý Meclis, halk tarafýndan seçiliyor, yargýda meþruiyeti nasýl saðlayacaksýnýz? Halk tarafýndan seçilmiþ organlara görev vererek. Bu sistem HSYK'nýn yapýsýnýdeðiþtirirken bý dolaylý meþruiyeti saðlamýþ. Hukuk mantýðý açýsýndan baktýðýnýzda bir kurulu Yüksek diye nitelemek için alt kurullarý olmasý gerekir. HSYK'nýn alt kurullarý mý var? O yüzden Hakimler ve Savcýlar Kuruludur. 7 üyesini Meclis seçecek, 4 üyesini Cumhurbaþkaný, 2 üyesini de Adalet Bakaný'ný atayarak dolaylý olarak belirleyecek. 7'sini Meclis nasýl seçecek? Birinci turda 5'te 2 oyla, ikinci turda 5'te 3 oyla. Ýki turda da seçemiyorsa en çok oy alan iki aday arasýnda aç çekme yöntem olacak. Siyasi partiler ya 5'te 2 üzerinden anlaþacaklar ya da 5'te 3 üzerinden anlaþacaklar ya da þanslarýna güvenecekler. Burada da siyaseti uzlaþmaya zorlayan yaklaþým söz konusu. Önerilen sistem meþruiyet açýsýndan güçlendirilmiþ. Yargý kararnameleri denetleyecek. Yargýnýn fonksiyonel açýdan Meclis'e ve Cumhurbaþkaný'na üstünlüðü anayasal yargý denetimiyle yapýlýyor. Onun dýþýnda idari yargý denetimi yoluyla da denetleyecek. Gördüðünüz gibi fonksiyon açýsýndan üstünlük yargýya verilmiþ. Meþruiyet açýsýndan eþitlik saðlanmýþ hükümet ve Meclis arasýnda. Yargýda da dolaylý demokratik meþruiyet saðlanmýþ. Bütün bunlar devlet ve halkýn iliþkisini geliþtiren yapýya sahip" "ÖNERÝLEN SÝSTEM MEVCUDA GÖRE MECLÝS'Ý ÜSTÜN KILIYOR" "Bugün tecrübe ettiðimiz cumhurbaþkanlýðý kavramý 82 anayasasýnda vesayetçi konum olarak düzenlenmiþ. Ama vesayetçi düzen halkýn bu sisteme el koyacaðýný hesaba katmamýþ. Orada sistemde anomali çýkmýþ. Önerdiðimiz sistemde cumhurbaþkanlýðý kavramý hükümettir. Bugün OHAL'i kim ilan ediyor? Hükümet. Önerilen sistemde kim ilan edecek? Hükümet. Mevcut sistemde OHAL ilan edilince Meclis'e gidecek mi? Gidecek. Önerilen sistemde de gidecek. Meclis isterse bunu kaldýrabilir, süresini kýsaltabilir. Önerilen sistemde fark ne? Mevcut sistemde OHAL Meclis'e sunulduðunda 1 ay içerisinde görüþülür diyor ve sonucun ne olduðu belli deðil. Önerilen sistemde 3 ay içerisinde görüþülür yoksa yürürlükten kalkar diyor. Önerilen sistemden mevcuttan farklý yanlar kýlmadýðý gibi mevcuta göre Meclis'i üstün kýlan bir sistem. Onun dýþýndaki cumhurbaþkanlýðý kararnamelerine bakalým. Trump ilk geldiðinde 7 ülkenin vatandaþlarýnýn ülkeye giriþini yasakladý. Seyahat özgürlüðü ile alakalý bu. Bir mahkeme durdurdu ama hak ve özgürlüklerle ilgili kararname çýkarma yetkisi problemli." CUMHURBAÞKANININ YETKÝLERÝ "Bizim önerdiðimiz sistemde cumhurbaþkanýnýn kararname yetkisi sýnýrlandýrýlmýþ yetkidir. Baþkanlýk sistemlerinden geliþtirilerek ortaya çýkartýlmýþ bir þeydir. Kararnamelerle devlet yönetilecek iddiasý temelsizdir. Sadece Anayasa Mahkemesi denetlemeyecek. Eðer kararname bir mahkemenin önüne gelirse, tek tek her mahkeme de o kararnamenin anayasaya aykýrý olduðunu ileri sürebilir. Önerilen sistemde tüzük kaldýrýldý. Mevcut sistemde hükümet bakanlar kurulu kararnamesi çýkarýyor onun yerine geçirecek. Diyelim ki bu alanlarýn dýþýnda ekonomi alanýna iliþkin kararname çýkartýldý, anayas mahkemesi tabii olduðunda mahkeme þöyle bakacak. Bu düzenleyici bir iþlem mi, yoksa yürütme kararnamesi mi? Eðer bu düzenleyici iþlem derse denetleyecek. Varsa anayasaya aykýrýlýk kendisi iptal edecek. Gördüðünüz gibi bu tam tersinden eleþtiriliyor." MÝLLETVEKÝLLÝÐÝNÝN 18 YAÞA ÝNDÝRÝLMESÝ "Kamu ödevi dediðimiz içinde askerliðin olduðu konu sadece askerlik olarak düzenlenmemiþ. Askerlik bunlardan biri, onun dýþýnda kamu ödevlerir de yerine getirilebilir ve askerlik yapmýþ sayýlýr. Bu konuda emniyet mensuplarý örnek verilir. Onlar askerlik yapmýþ sayýlýr. Uyum yasalarý sýrasýnda ele alýnmasý gereken bir konudur. Üst üste milletvekili oluyor genç bir adam. Milletvekilliði askerlik ödevini yapmýþ sayýlmak olarak konu olabilir. 18 yaþa seçilme hakký verilmesi demokraside sadece seçmenin temsili deðildir. Gençliðim temsilini kabul ediyorsan gençlik yaþýndan baðýmsýz yapamazsýn. Meclis'e dinamizm kazandýrmak." "HALKIN DEVLETÝNÝ KURMA YOLUNDA REFORM SÜRECÝ BAÞLIYOR" "Demokratik devleti güçlendirmek lazým dedim. Türkiye'nin bütünlüðü bizim kýrmýzý çizgimizdir. Bu bütünlüðü Türkiye'nin demorkatik bütünlüðü olarak korumamýz gerekiyor. Yürütmeyi de halk için hizmet yapabilecek pozisyonda güçlendirmek demek. Yargýyý da halkýn yargýsý yapmak demek. Dünyadaki siyasal sistemlerde ciddi krizler var. Klasik demokrasiler sorunlarýný çözmekte bizim kadar hýzlý hareket edemezler. Ýngiltere baþka bir sorunu tartýþýyor, seçimler üzerinden yabancýlaþmayý tartýþýyor. ABD, Almanya baþka þeyler tartýþýyor biz ise tartýþmayý geçtik yapýlanýyoruz. Kapitalizm koþullarýndayýz, sermaye bir aktördür. Sermaye ile iliþki sermayenin kontrolünde bir devlet olmak zorunda deðil. Klasik demokrasilerin devletleri bunu baþaramaz. Ama Türkiye sermaye ile iþbirliði yapan ama halkýn da devlet üzerindeki etkisini artýran reformu baþarabilecek güçtedir. Rahmetli Özal 'çað atladýk' demiþti ya biz de siyasal demokrasi açýsýndan çað atlamanýn eþiðindeyiz. Bu anlamda Türkiye devletini güçlendirecek ama demokrat olacak, halkýn ihtiyaçlarý çerçevesinde pratik üreten devlet olacak. Halkýn devletini kurma yolunda reform süreci baþlýyor. Türkiye'nin rejimi cumhuriyetse devam edecek. Cumhuriyet, laiklik, Atatürk bizim kurucu deðerlerimizdir. Kimse bu deðerler üzerinde tekel hakký olduðunu iddia edemez. Bunlara kimse dokunamaz" "HÜKÜMET HALK TARAFINDAN KURULACAÐI ÝÇÝN MÝLLET HÜKÜMETÝ DÝYORUZ" "Ýþ dünyasýnýn ihtiyaçlarý nasýl çözülecek? Regülatör devlet diyoruz ya. Ýþ dünyasý da genel ihtiyaçlarýný Meclis'teki kanun çýkarma üzerinden karþýlamak zorunda. Siyasetin dinamiði gereði o iliþkileri kurmak zorunda kalýyorlar. Parlamenter sistemde kimin bakan olacaðý belli deðil. Hükümetle iliþkiyi de parlamento üzerinden kurduðu için zorlanýyorlar. Hükümet doðrudan halk tarafýndan kurulacak onun için millet hükümeti diyoruz. Siyasi bagaj olmayacak. Seçmen niye milletvekilini bu pozisyona sokuyor? Sistem onu buna zorladýðý için. Bakanlýk sistem üzerinden yürütmenin güçlenmesi, merkezi idarinini saat gibi iþleyecek yapýya kavuþmasýndan ötürü halk esas itibariyle hizmet mercileriyle temas edecek. Ayný þey iþ dünyasý için de geçerli. Her türlü düzenleyici iþlemde bakana gider." "Siyasi karar merkezden verildiði anda devamýnda siyasi karar yoktur. Baþkanlýk modelinin özelliðinde siyasi kararda tek bir iradeye dayanmasý, teknik kararlarda da teknokratlar üzerinden uygulanmasý. Siyasi kararlarda çoðulculuk yarattýðýnýz anda ortaya çýkan sonuç inanýlmaz zaman kaybý, kaynak kaybýdýr. Olaðan koþullarda süreci hýzlandýracaðý gibi, rutin dýþý koþullarda da sürece müdahil olma imkaný var. 15 Temmuz kalkýþmasýna karþý OHAL ne zaman ilan edildi? 5 gün. Türkiye çok kötü duruma da düþebilirdi. Ama sistem gereði. Rutin dýþý koþulla karþýlaþtýðýnýzda da siyasi karar merci tek bir irade olursa teknik uygulamasýnda sorun kalmaz. Güçlü yürütme, güçlü hükümet ihtiyacý rutin ve rutin dýþý koþullarda ihtiyacýmýz olan bir þey" "ÖNERDÝÐÝMÝZ SÝSTEMDE BUNLARIN HEPSÝ VAR" "Kýsmi yenileme seçiminin tercih edilmemesi dünyadaki eðilim bu yönde. Fransa 2000 yýlýnda farklý zamanlý seçimi yakýn zamanlý seçime dönüþtürdü. Fransa'da OHAL var 15 Temmuz 2017'ye kadar uzatýldý. Ama Nisan ayýnda cumhurbaþkanlýðý bir ay sonra Meclis seçimi yapýlacak. Bölünmüþ yönetime önlem almak için yaptýlar. Sistemde mutlak eþ zamanlý seçim koymadýk. Halk önüne koyulan sandýktan birinde Meclis'i ayný gün seçebilir, cumhurbakanýný ayný seçmeyebilir. Seçimlerin birlikte yenilenme mekanizmasýný getirdik. Siyasi uyumsuzluk çýkarsa seçimlerin yenilenmesi yoluna gidilmesi zorundadýr. Bölünmüþ yönetimlere karþý önlem alýyor hem de ortaya çýkabilecek sorunlara karþý imkan veriyor. O açýdan mevcuttaki uygulamalara göre geliþkin bir þey var. Federal sistemde buna katlanmak mümkün. Ama üniter yapýda bunu yapamazsýnýz. Yönetimde istikrar önemli. Önerdiðimiz sistemde bunlarýn hepsi var" "BU ÝHTÝMAL ÇIKTIÐINDA NE TÝP ÖNLEM YAPABÝLÝRSÝN ONA BAKACASIN" "Demokratik sistemlerin özelliði budur. Bu tip ihtimalleri yasaklayacak þekilde düzenleme yapamazsýn. Bu ihtimal çýktýðýnda ne tip önlem yapabilirsin ona bakacaksýn. Bu halkýn iradesini fesada uðratacak birisi çýktýysa ve bu halk Meclis çoðunluðunu da ona verecekse üreteceði pratikler ne olacak? Halka karþý pratik üretecekler. Meclis tümüyle o deli adamýn partisinden mi oluþacak? Hayýr. Muhalefet partiler devreye girecek. Acayip bir kararname çýkardý Anayasa Mahkemesi'ne gidecek. Demokratik kamuoyu var. Bu deli adamýn seçtiði milletvekilleri onun iradesiyle hepsi de deli olmayacaðýna göre seçimlerin yenilenmesi yetkisi var. Demokratik sistemde imkanlar oluþturmuþsanýz bu deli adam çýktýðýnda o önlemler devreye girecektir. Halka güvenme meselesinin anlamý budur" TÜRKÝYE'YE EN UYGUN SÝSTEM HANGÝSÝ? "Federal Almanya parlamenter hükümet yapýsýna sahip ama federal devlet. Ýngiltere'de de bölgeler yönetimler var parlamenter sistem. ABD'de bölgeler yönetimi var baþkanlýk sistemi var. Mevcut anayasada yerel yönetimlerle ilgili düzenleme açýk. Kanunla her türlü düzenlemeyi yapabilirsiniz. Ama baþkanlýk sistemi yerinden yönetim ilkesi üzerinden geliþebilir. Bu siyasi bir tercihtir. Halka raðmen, siyasi dinamiklere raðmen mi yapacaksýn? Hukukta da baþka alanlarda da fetiþizm tehlikelidir. Üretilen model en iyisi deðildir ama þimdiye kadar ki en iyi modeldir. Tamamlanmasý gereken þeyler var. Anayasal sistem ihtiyacý ortadan kalkmýyor ki. Hükümet modeli üzerinden reforma tabi tutuyorsunuz. Ama anayasal düzeyde devam edecektir. Belki Anayasa Mahkemesi'nin yapýsý da deðiþecektir. Meclis'e üye sayýsýný vermek söz konusu olacaktýr. Belki YÖK'ün yapýsý deðiþecektir ihtiyaç olmayacaktýr. Yeni hak ve özgürlük alanlarýmýz geliþtirilecektir. Devletin hak ve özgürlükler karþýsýnda daha da güçlendirici þeyler yapacaktýr. Anayasada deðiþiklikler devam eder. Bu bir baþlangýç. Revizyonlardan reforma geçiyoruz. Bu reform önümüzdeki 10 yýl boyunca devam edecektir. Mevzuat deðiþiklikleri, yasal deðiþiklikler gündeme gelecektir." "DEMOKRASÝLERDE BÖYLE OLMAZ" "Bu hukuksal sistematiðin olasý pratikleri þimdiden belirleyemezsiniz. Zor olup olmayacaðýný þimdiden belirleyemezsiniz. Bu anlayýþ gerçek anlamda siyaset mühendisliði anlayýþý. O yüzden varsayýmlarýn tamamý gelecekte böyle olabilir diyerek tekel iddiasýdýr. Demokrasilerde böyle olmaz. Sistemde nereyi kurcalarsanýz siyaseti ya uzlaþmaya zorluyorsunuz, ya da halka gidiyorsunuz. Þimdiye kadar üretilmiþ en iyi model bu modeldir, her türlü imkan vardýr" "BU SÝSTEM DEVAM EDERSE OTORÝTERLEÞME ÇIKABÝLÝR" "Yargý denetimi, Meclis'in üstünlüðü, demokratik kamuoyu, Anayasa Mahkemesi'ne muhalefetin baþvurma hakký tonlarca var. Þunu unutmayýn, hiçbir hukuk sistemi kendi baþýna otoriterleþme üretmediði gibi, hiçbir hukuk sistemi de bir otoriterleþmeye kendi baþýna engel olamaz. Hitler'in Almanya'sýna bakýn. O dönemde en demokratik anayasal sisteme sahipti. Neden otoriterleþme ortaya çýktý? Ekonomik koþullar, Avrupa'nýn durumu, siyasi koþullar. Unutmayýn siyasal sistemde otoriterleþme pratikleri, ekonomik süreçlerle, bölgesel durumla baðlantýlý bir þeydir. Siyaset biliminde temsil siyaseti yerine, sosyolojik siyaseti uygulamýþ ender siyasi liderlerden birisidir. Halka dayalý bir siyaset. Halkýn karþýsýna tezle çýkmadý. Halkýn taleplerini siyasete dönüþtürmek üzere ortaya çýktý. Þimdiye kadarki siyasi pratiði olarak söylüyorum. Hukuka inanýlmaz derecede saygýlýdýr, siyasi üslubu itibariyle kendini güçlü ifade etmesi otoriterleþmeyle alakasýzdýr. 15 Temmuz'dan sonra açtýðý birçok davadan vazgeçmiþtir. Ve liderik tipolojisinde deðiþiklik ortaya çýkmýþtýr. Temsili liderlik deðil organik liderlik yapmaktadýr. Bu sistem devam ederse Erdoðan'dan sonra otoriterleþme çýkabilir ama bu sistemi deðiþtirirsek hiçkimse otoriterleþmeyeceði gibi sistemin halka açtýðý olanaklarla otoriterleþme eðilimini bile tasviye eder. Hep beraber yaþayýp göreceðiz. 35 yýldýr halk devlet iliþkisinde pratik içerisinde olmaya çalýþan bir insaným. Þansýma bir durum. Son derece inanarak söylüyorum bu deðiþiklik Türkiye'de demokratik devleti güçlendirerek 21. yüzyýlda ileri noktalara getirecek deðiþikliðin baþlangýcýdýr"